Na de wapenindustrie en George Bush neemt Michael Moore de Amerikaanse gezondheidszorg, of liever het gebrek daaraan, in het vizier. De controversiële documentairemaker trok voor ‘Sicko’ zelfs met een groepje hulpbehoevende reddingswerkers van 9/11 naar Guantánamo Bay, ‘omdat terroristen van Al-Qaeda daar wél gratis medische zorgen krijgen’. ‘Een provocateur? Ik?’

Door Sophie Benamon

Door Sophie Benamon

Michael Moore en de elfseptemberhelden kregen geen toegang tot George Bush’ privéconcentratiekampje in Guantánamo, kunnen we alvast verklappen. Maar ze werden in het belendende Cuba wél gratis behandeld in een van de ziekenhuizen van Fidel Castro – na Osama Bin Laden nog steeds Amerika’s publieke vijand nummer 2. Dubya was naar verluidt allerminst amused. En het FBI al evenmin. Maar goed: controverse is dan ook het handelsmerk van Michael Moore, Amerika’s publieke vijand nummer 3.

‘Bowling For Columbine’ begon met een dolle schutter, ‘Fahrenheit 9/11’ met de oorlog van Bush in Irak. Wat was de aanleiding voor ‘Sicko’?

Michael Moore: Een brief die een paar jaar geleden bij me in de bus viel. Een man die ik niet kende, schreef me dat zijn ziekteverzekering weigerde te betalen voor een levensnoodzakelijke operatie. Ik was daar compleet ondersteboven van. Ik dacht zoals iedereen dat je je geen zorgen moest maken als je een goede ziekteverzekering had. Niet dus. Ik bracht toen met mijn cameraploeg een bezoekje aan de verzekeraar van die man. Na veel vijven en zessen wilde die toch tussenkomen, waardoor hij gered kon worden. Maar nadien bleef dat verhaal wel door mijn hoofd spoken. Via mijn website vroeg ik mensen naar hun ervaringen met hun ziekteverzekeraars. Daaruit bleek dat het nog oneindig veel erger was dan ik gevreesd had. We kregen duizenden mails, het ene gruwelverhaal na het andere.

Voor Europeanen is het moeilijk te geloven dat in de VS mensen sterven omdat ze hun artsen niet kunnen betalen. Je bent zeker dat je de zaken niet een heel klein beetje overdrijft?

Moore: Absoluut. Ik begrijp dat jullie in Europa sommige dingen nauwelijks zullen kunnen geloven. Omdat jullie systeem zo anders is, en zo oneindig veel beter. Maar eender welke Amerikaan zal de verhalen uit Sicko beamen. Omdat ze weten dat het zo is, en omdat ze het intussen zelfs aanvaarden.

Vooral daarom heb ik Sicko willen maken. Om aan mijn landgenoten te tonen dat het ook anders kan, beter vooral. Dat er in andere landen systemen van sociale zekerheid en gezondheidszorg bestaan waarvoor je géén absurd dure verzekeringen hoeft af te sluiten bij onmensen die alleen op winst uit zijn.

Waarom ben je met al je gruwelverhalen niet gaan aankloppen bij de grote verzekeringsbonzen? Die krijgen niet eens wederwoord in ‘Sicko’.

Moore: Dat is een beslissing die ik heel bewust genomen heb. Ik had geen zin meer om nog maar eens de grote bazen te bashen. Ik vond dat ik dat in het verleden al meer dan genoeg had gedaan. Michael Moore versus de grote baas van General Motors. Michael Moore versus de grote baas van Nike. Michael Moore versus de grote baas van de wapenlobby. Michael Moore versus de grote baas van de Verenigde Staten. Ik kon even geen grote bazen meer zien. (lacht)

Plus: ik wist op voorhand toch wat die verzekeringsmaatschappijen me gingen vertellen. Dat alle individuele verhalen die ik verzameld had uitzonderingen waren. Detailkritiek. En ik had geen zin om ze die kans te geven. Ze mogen zo al genoeg liegen, de Verenigde Staten worden al genoeg gewurgd door hun lobbyisten.

In ‘Sicko’ vergelijk je de Amerikaanse gezondheidszorg met die van Frankrijk, Groot-Brittannië en Canada. Vergaloppeer je je daarmee niet een beetje? Als we je film mogen geloven, krijgen zieke Fransen gratis een huishoudster. Zó goed hebben we het in Europa nu ook weer niet, hoor.

Moore: Ha nee? Ik heb ze nochtans niet verzonnen, die Française die na haar bevalling een huishoudster mocht nemen op kosten van de staat. Die bestaat echt. En die was niet aan het frauderen, nee.

Ik toon natuurlijk vooral de zegeningen van de gezondheidszorg in andere landen, dat klopt. Maar die is ook gewoon veel beter dan in de VS. De armste Brit heeft een hogere levensverwachting dan de rijkste Amerikaan. Dat wil al iets zeggen, toch? Een baby die geboren wordt in Toronto heeft meer kans om één jaar te worden dan een baby die geboren wordt in Detroit. Vijftig miljoen Amerikanen hebben geen ziekteverzekering, waarvan negen miljoen kinderen. Dat zijn officiële cijfers, hé.

Na ‘Bowling For Columbine’ en ‘Fahrenheit 9/11’ werd je ervan beschuldigd met cijfers geknoeid te hebben. ‘Michael Moore wil een journalist zijn, maar hij is een manipulator, een demagoog en een charlatan’, schreven ze.

Moore: Ze hebben me op alle mogelijke manieren kapot proberen te maken, ja. Maar wist je dat ik na Fahrenheit9/11 een premie van 10.000 dollar heb uitgeloofd aan degene die me op een leugen kon betrappen? Drie jaar later is dat geld nog altijd in mijn bezit.

Voor Sicko heb ik een lijst gemaakt van alle bronnen waar ik mijn cijfers haalde. Iedereen kan die raadplegen op mijn website. Dat zijn ook niet zomaar cijfers, maar persoonlijke tragedies, laten we dat vooral niet vergeten. Mensen die stierven omdat ze hun dokters niet konden betalen.

‘Ik toon vooral de zegeningen van de gezondheidszorg in het buitenland’, zei je net. Is dat ook niet manipuleren? En ondergraaf je daarmee niet je eigen geloofwaardigheid?

Moore: Ik vind van niet, nee. Ik heb geen film willen maken over Frankrijk of Engeland. Ik gebruik die landen alleen maar om te tonen hoe belabberd we eraan toe zijn in de VS. Zeg nu eens eerlijk: hoeveel Europeanen zouden hun gezondheidszorg willen wisselen met die van de Amerikanen? Ik ken er geen, hoor.

Ik weet dat er in Europa stemmen opgaan om de sociale zekerheid te privatiseren. Ik kan jullie alleen maar zeggen: don’t! De dag dat jullie daarmee beginnen, zijn de wantoestanden uit Sicko niet meer veraf.

In je film zit een scène waarin je stiekem de ziekenhuisfactuur betaalt van een man die een website tegen jou heeft opgericht. Michael Moore de barmhartige Samaritaan. Het is zo plat demagogisch dat het bijna grappig wordt.

Moore: Ik heb lang getwijfeld of ik die scène wel in de film zou stoppen. Maar ik was oprecht aangedaan door het verhaal van die man. En ik wilde oproepen tot solidariteit, zelfs met onze vijanden. Jij zou toch ook niet willen dat de sociale zekerheid geschrapt werd van iedereen die jou niet leuk vindt? Je ziekteverzekering verliezen: dat wens je zelfs je ergste vijand niet toe.

Uw tegenstanders verwijten u onder meer uw ijdelheid: het feit dat u zichzelf zo vaak opvoert in uw eigen films.

Moore: Ik, ijdel? Met mijn uiterlijk? Dat zou ronduit tragisch zijn, niet? Nee, ik gruw er al van om in de spiegel te kijken, laat staan dat ik mezelf graag op het scherm bezig zie. Ik breng mezelf alleen maar in beeld als het écht niet anders kan. In mijn montagekamer hangt zelfs een bordje aan de muur: ‘In geval van twijfel: knippen.’

Kan je geloven dat sommige mensen het zelfs hypocriet vonden dat ik een film over de gezondheidszorg maakte? ‘Michael Moore, die zelf niet bepaald zorg draagt voor zijn gezondheid.’ Wel, ik kan je zeggen dat ik véél groenten en fruit eet. Meer dan ooit, sinds ik Sicko gemaakt heb.

Michael Moore de manipulator en de demagoog hebben we gehad. Michael Moore de ijdeltuit ook. Blijft nog over: Michael Moore de provocateur, die voor ‘Sicko’ naar Cuba trok met een groep hulpbehoevende reddingswerkers van elf september.

Moore: Dat was helemaal geen provocatie. In het oorspronkelijke script was dat niet eens voorzien. Ik wou met hen naar het gevangeniskamp Guantánamo Bay gaan, dat zoals iedereen weet op Amerikaans grondgebied ligt.

Naar Guantánamo Bay trekken noemt u niét provoceren?

Moore: Ik had een reportage gezien over de gratis medische zorgen die de gevangenen daar kregen. En ik wilde me ervan vergewissen dat de Amerikaanse helden van nine eleven toch op zijn minst even goed verzorgd zouden worden als die vermeende terroristen van Al-Qaeda. Dus reisde ik met een delegatie naar daar, maar we werden weggestuurd. Na onze uitwijzing in Guantánamo kwamen we in Cuba terecht, waar de reddingswerkers zeer goed werden behandeld in het ziekenhuis. Terwijl ze bij ons geen cent overheidssteun kregen. Dat toon ik in Sicko, maar dat is ook alles. Ik voer geen propaganda voor Castro, ik zeg niet: ‘Laten we allemaal naar Cuba verhuizen.’

Provocatie of niet: u hebt de schutkring van de VS rond Cuba geschonden. Is dat geen strafbaar misdrijf?

Moore: Niemand is ons komen arresteren toen we daar waren. Maar tien dagen voor de première van Sicko in Cannes, opende het FBI – heel toevallig – toch plots een onderzoek.

Een beetje cynicus denkt dan: ‘Geweldige publiciteitsstunt!’

Moore: Geloof me: een onderzoek van het FBI was echt wel het laatste waar ik op zat te wachten. Het eerste wat mijn advocaten hebben gedaan, was een kopie van Sicko in veiligheid brengen. Buiten de VS. Ze hadden schrik dat het FBI de film in beslag zou nemen, om te verhinderen dat hij vertoond zou worden in Cannes. Ze hebben dat uiteindelijk niet gedaan, nee. Maar het feit op zich dat mijn advocaten met zo’n scenario ernstig rekening hielden, vond ik al redelijk hallucinant. Dat was voor mij het zoveelste bewijs dat de VS allang niet meer the land of the free is.

‘Sicko’ was al ’the talk of the town’ voor je eraan begon. Mensen uit de medische industrie kregen spreekverbod van hun bazen. Begint uw imago niet een beetje tegen u te spelen?

Moore: Ik ben te bekend geworden om lang incognito te blijven, dat klopt. En dat bemoeilijkt mijn werk soms. Maar dankzij mijn bekendheid krijg ik sommige dingen dan weer makkelijker gedaan.

Gelooft u dat ‘Sicko’ iets zal veranderen?

Moore: Deze film is bedoeld als een heel luide wake up call, in elk geval. Ik heb mijn landgenoten een geweldige schop onder hun kont willen geven. We moeten zorgen dat gezondheidszorg hét thema van de volgende presidentsverkiezingen wordt.

Meneer Moore, waarom bent u zo gehaat dat mensen documentaires tegen u maken?

Het kwetst u niet?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content