De Afro-Amerikaanse schrijfster Toni Morrison is een verzamelaar van lof en literaire prijzen, waaronder de Nobelprijs voor literatuur in 1993 (als eerste zwarte schrijfster) en de Pulitzerprijs in 1988. Bovendien wordt ze beschouwd als een van de invloedrijkste Amerikaanse vrouwen. Indrukwekkend, zeker als je in rekening brengt dat zwart en vrouw zijn niet bepaald troeven zijn bij het uitbouwen van een succesvolle (literaire) carrière.

Over haar epos Beloved (uit 1987 en verfilmd door Jonathan Demme, met Oprah Winfrey in de hoofdrol) zijn de meningen onverdeeld enthousiast. Volgens de New York Times is het de beste Amerikaanse roman van de laatste 25 jaar. Morrison geeft in Beloved meesterlijk gestalte aan de trauma’s waarmee veel zwarte ex-slaven worstelden na de afschaffing van de slavernij in het midden van de 19e eeuw. Ze baseerde zich daarbij losjes op het verhaal van Magaret Garner, die in 1856 haar kinderen trachtte te vermoorden om hen te behoeden voor slavernij. In het boek is het Sethe die haar dochtertje – op de grafsteen Beloved genoemd – om dezelfde reden de keel oversneed. Jaren later duikt er bij het huis van Sethe plots een vreemde jonge dame op, die de incarnatie van haar dode dochter lijkt. Ze is de belichaming van een leven vol schuldgevoelens, maar ook een kans om de fouten uit het verleden goed te maken. Alleen staat er in Beloved op die kans een prijs.

Beloved is naast Morrisons magnum opus ook representatief voor de rest van haar oeuvre. Thema’s als de naweeën van de slavernij, de zoektocht naar identiteit, de impact van het moederschap en het minderwaardigheidsgevoel van zwarten tegenover blanken keren vaak terug. In haar debuut The Bluest Eye (1970) wil de jonge zwarte vrouw Pecola Breedlove blauwe ogen, omdat ze zo beter denkt te zijn. Macon ‘Milkman’ Dead, het hoofdpersonage uit Song of Solomon (1977), heeft zijn vreemde familienaam te danken aan een administratieve fout op het moment dat zijn grootvader, een ex-slaaf, de familienaam kreeg waarop hij door de afschaffing van de slavernij plots recht had. Macon is sindsdien nog steeds op zoek naar zichzelf.

A Mercy (vertaald als Een daad van barmhartigheid) is Morrisons jongste en negende worp, waarin ze verder terugkeert in de tijd dan in het gros van haar vroegere, veelal historische romans. Het verhaal speelt zich af in het New England van de late 17e eeuw, in de periode vóór de massale import van Afrikaanse slaven. Ze vertelt opnieuw het verhaal van enkele sterke vrouwen, onder wie het hoofdpersonage, dat door haar moeder werd ‘verhandeld’ om haar voor een erger lot te behoeden. En net als in eerder werk is ook de vertelwijze opvallend. Morrison verwijst bijvoorbeeld met een caleidoscopische verhaalopbouw naar het Afro-Amerikaanse erfgoed – de traditionele slavenvertellingen en de jazz – zoals ze dat in 1992 al uitgesproken deed in Jazz. A Mercy is een begeesterende roman van een grootse dame op leeftijd.

‘EEN DAAD VAN BARMHARTIGHEID’verschijnt volgende week bij De Bezige Bij.

Jeroen Bert