Zaterdag 17/1, 23.55 – Canvas. Henry Bean met Ryan Gosling, Billy Zane, Theresa Russell. VS 2001.

Of The Believer ooit op een neonazifestival van Blood & Honour zal worden vertoond, durven we te betwijfelen, maar bij bepaalde Joodse gemeenschappen in de VS zorgde deze bij ons nooit uitgekomen Amerikaanse independent toch voor de nodige controverse. Zo bestempelde een rabbi van het Simon Wiesenthalcentrum The Believer – de sensatie van het Sundancefestival in 2001 – als ‘een abc voor antisemitisme’. Wat wil je als de Thora en een synagoge ontheiligd worden door er inte spuwen en te urineren? Ondanks die provocerende beelden en het sensationele uitgangspunt – de protagonist is een jonge Joodse neonazi – is dit echter een heel integer drama over de gewetenscrisis en religieuze twijfels van een New Yorkse skinhead met Joodse roots.

Het verhaal is geïnspireerd op een artikel in The New York Times uit 1965 over een leider van de Ku Klux Klan uit Queens die zelfmoord pleegde toen de krant onthulde dat hij Joods was. Debuterend regisseur en scenarist Henry Bean (als schrijver eveneens verantwoordelijk voor Internal Affairs, en helaas ook Basic Instinct 2) buigt dat gegeven om tot een visueel niet altijd even overtuigende, maar wel zeer intense hedendaagse studie over Jodenhaat, religieus fundamentalisme en een existen-tialistische crisis.

Beans film toont hoe de even charismatische als arrogante Danny Balint – met SS-badge en rode T-shirt met swastika – eerst een Talmoedstudent in elkaar slaat en vervolgens door een fascistische organisatie onder leiding van Theresa Russell gerekruteerd wordt. De zichzelf hatende Jood proclameert moord op Joden, maar na een opleiding in een neonazikamp en een vreemde relatie met Russells dochter, die hij Hebreeuws zal aanleren, beginnen zijn eigen demonen hem steeds meer te kwellen.

Dat deze bittere bespiegeling over een jongeman die met het judaïsme in de knoop ligt tot het einde verontrustend blijft, is voor een groot deel te danken aan de knock-outperformance van Ryan Gosling als de welbespraakte Balint. De Canadese acteur, vorig jaar nog genomineerd voor een Oscar voor zijn vertolking als drugverslaafde leraar in Half Nelson, sleept je heel geloofwaardig mee in Balints verschrikkelijke wereld en laat zijn verwarringen woede van het scherm spatten.

Luc Joris