Als ‘De zaak Jo Lernout’ ons een ding leerde, was het dat Lernout niet de grote zakenman is die hij denkt te zijn.

‘Als je valt, moet je recht krabbelen.’ Dat was het eerste wat Jo Lernout zei toen hij zijn Filippijnse vriendin Annie ontmoette. In de documentaire De zaak Jo Lernout vertelde ze die anekdote met weinig enthousiasme. Had ze geweten dat er bij ons een vereniging voor gedupeerden van Lernout & Hauspie bestaat, ze had zich er inmiddels wellicht bij aangesloten. De gemiddelde Filippina kiest voor een westerling omdat haar dat enig materiaal voordeel oplevert. Maar op dat vlak heeft Annie het met Jo uit Wevelgem niet getroffen. Als de documentaire ons een ding leerde, dan wel dat Jo Lernout misschien niet de grote zakenman is die hij denkt, hoopt en tegenover Annie beweert te zijn.

Als een rat die koortsachtig landmijnen opgraaft omdat hij daarop getraind is, zo speurt Lernout even instinctmatig naar het befaamde gat in de markt. Hij wil het opvullen met prullen die de mensen nog niet hebben, maar waarvan ze plots zullen beseffen dat ze precies zijn waaraan het hen nog ontbrak om volmaakt gelukkig te zijn.

Reportagemaker Luc Haekens volgde Lernout drie jaar lang op zijn expeditie naar het fameuze gat. Van Wevelgem naar Hongkong naar Manila en weer terug. Haekens deed dit met zo’n haarscherp oog voor schrijnend detail dat het resultaat een diepmenselijk portret werd van een man met telkens weer een ander superplan. Een minder getalenteerd filmer had hier de makkelijke weg van de monkelende, ja zelfs schelle lach kunnen kiezen. Want hahaha, wat is die Lernout toch een kloefkapper! Welke intelligente man van rond de vijftig loopt rond met een pluchen cavia onder zijn arm? Maar Haekens mijdt zulk effectbejag, hij registreert in stilte – waardoor het wroeten en prutsen van Lernout pas echt hilarisch wordt. Lernout die aan zijn Gupi – zo heette zijn speeltje dat de wereld moest veroveren – een artificieel intelligente scheet ontlokt. Lernout & Gupi Scheet Products. Of een immens zwetende Lernout die opgeplooid als een strandstoel in een taxibusje naar zijn Gupifabriek in Hongkong dendert.

We kregen Lernout te zien zoals hij is: een man aan wie alles te groot is. Zijn ambitie, zijn dromen, zijn grootheidswaanzin. Stoppen staat niet in zijn West-Vlaamse woordenboek, want na het debacle van L&H is er geen weg terug: hij moet de mensen iets teruggeven. Of de mensen van Spaarverlies blij zullen zijn met een flatulente cavia, is maar de vraag. Even zag het er nochtans naar uit dat de Gupi meer zou worden dan een scheetkussen met een bles: bij Hamley’s in Londen vlogen ze de deur uit. Om de maandag erop per kerende post voor de deur van Lernout te worden gedumpt. Gupi bleek niet alleen last te hebben van winderigheid, maar ook van brandend maagzuur. De niet gezekerde batterijen – te duur – deden het beestje ontvlammen. Exit Gupi.

Wat zou er van Lernout geworden zijn zonder L&H, vroeg ik me af, terwijl ik hem na de Gupikater loos zag gaan op het verjaardagsfeestje van zijn Filippijnse vriendin. Waarschijnlijk niets anders. ‘Je bent entrepreneur of je bent het niet’, klonk het en het was duidelijk dat hij alweer op een nieuw plan broedde. Dat bleek de lancering van pralines te zijn met de naam en beeltenis van zijn Annie. Pralines die niet te duur en niet te goedkoop waren, perfect voor de Filippijnse middenklasse. Alleen bestaat er niet zoiets als een Filippijnse middenklasse – dat kleine detail zag de zakenman Jo Lernout over het hoofd. Onder de Filippijnse zon gesmolten chocoladebonbons, zou dat een gat in de markt zijn? Als je valt, moet je recht krabbelen. Tot je erbij neervalt.

Door Tine Hens