Solange Knowles heeft een lange weg afgelegd, maar met A Seat at the Table – ons album van het jaar – is de zus van Beyoncé definitief gearriveerd.
Solange Piaget Knowles werd geboren op 24 juni 1986, in Houston, Texas, als de jongste van de vier kinderen die Matthew en Tina Knowles op de wereld zetten, en het tweede bekendste: haar vijf jaar oudere zus luistert naar de naam Beyoncé. Dat wist u of dat wist u niet, maar dat de nu dertigjarige Solange met A Seat at the Table ons album van 2016 zou leveren stond niet bepaald in de sterren geschreven. Een r&b-album dan nog, en dat in een jaar waarin zuslief volop in de schijnwerpers stond met haar ‘controversiële’ album Lemonade. Hoe het toch zover gekomen is, leggen we even uit.
***
Laat er geen misverstand over bestaan: in de Knowles-clan staat Beyoncé al van bij het begin op het voorplan. In een heel vroeg stadium maakt Solange ook deel uit van Destiny’s Child, het meidencombo dat, sinds 1995 gemanaged door pa Knowles, Beyoncés opmars naar de top inluidt. Twee jaar zingt en danst Solange in de achterste gelederen van het populaire trio, maar op haar zestiende, in 2002, vindt ze het welletjes en verschijnt haar eerste eigen single Feelin’ You, Pt. 2, een jaartje later gevolgd door debuutalbum Solo Star, via Columbia, met productie en songschrijfbijdragen van onder meer The Neptunes, Timbaland en Master P. Niet kwaad, maar formalistisch, en de lange schaduw van grote zus is dan al lang geworpen. Met hun wulpse hedendaagse r&b heeft Destiny’s Child de wereld veroverd en Beyoncé heeft een dikke solohit te pakken met 03 Bonnie & Clyde, een duet met Jay Z. Het kan, en zal, verkeren.
Op 18 oktober 2004, op haar zeventiende, bevalt Solange Knowles van een zoon. Eerder datzelfde jaar heeft ze haar jawoord gegeven aan de vader van het kind, haar schoolliefje Daniel Smith. De jonge moeder verdwijnt opnieuw naar de achtergrond – het landelijke Idaho, om precies te zijn – waar ze songs schrijft voor andere artiesten, waaronder twee tracks op B’day, Beyoncés tweede soloalbum. ‘Ik wilde niet nóg een plaat maken, omdat ik niet meer in de schijnwerpers wilde staan’, vertelt Solange in 2007 daarover aan Essence.
Het huwelijk tussen de high school sweethearts raakt ontbonden, en de inspiratie laat zich niet meer temmen: ‘Ik hield ervan om thuis te blijven met mijn zoon, en mezelf uit te drukken in de songs die ik schreef. Maar er gebeurden dingen in mijn leven waar ik over wilde praten, en zo is dit album ontstaan.’ Dat tweede album, Sol-Angel and the Hadley St. Dreams (2008), luidt een artistieke bocht in voor de jongste Knowles. Een van de producers is Mark Ronson, die twee jaar voordien Amy Winehouse succesvol heeft begeleid in haar omslag van jazzy pop naar retrosoul. Ook Solange spiegelt zich aan Motown-meiden als The Supremes en Martha Reeves en noemt haar tweede langspeler onomwonden een conceptalbum en ‘een tweede debuut’. ‘Ik heb meer te bieden dan muziek die enkel dient om op te dansen’, zegt ze. Sol-Angel and the Hadley St. Dreams, naar de straat in Houston waar vader Matthew Knowles een opnamestudio heeft laten bouwen, is grotendeels analoog ingespeeld, maar in het lijstje met samples prijken evengoed elektronica-acts als Boards of Canada en Thievery Corporation. Zonder het te beseffen zet Solange de deur open voor een nieuw subgenre: de indie-r&b.
In de zomer van 2009 verspreidt het nieuws zich via blogs en Twitter als een lopend vuurtje: Beyoncé en Jay Z gespot tijdens optreden Grizzly Bear in Brooklyn. Het powerkoppel van de popmuziek is door Solange meegetroond naar Pool Party, een gratis festival in hipstermekka Williamsburg, en overschrijdt daarmee een onzichtbare grens: die tussen de ‘commerciële’ pop en de ‘alternatieve’ rock. Tegenwoordig – in deze tijden waarin Father John Misty een song schrijft voor Lady Gaga, Kanye West BFF is met Justin Vernon van Bon Iver, en David Longstreth van Dirty Projectors met Rihanna werkt – kijkt niemand nog op van de verstrengeling van indie en mainstream, maar op die zonnige namiddag in 2009 zijn het nog steeds strikt gescheiden domeinen. Niet voor lang meer, en zeker niet voor Solange Knowles. ‘I’ll never be picture perfect Beyoncé / Fly like J-Lo or singing ‘baby’ like ‘Shanti / I barely comb my hair, yeah, that’s on a good day’, klinkt het al op dat tweede album – vijf jaar voor Beyoncé van ‘I woke up like this’ een virale slogan voor de pas-uit-bedlook maakte.
Terwijl grote zus hoge commerciële en financiële pieken scheert, breekt Solange met haar platenfirma, het grote Geffen, vastbesloten een onafhankelijke koers te varen. Wanneer The Guardian haar rond nieuwjaar vraagt naar haar goede voornemens, antwoordt ze: ‘Mijn middenvinger meer gebruiken.’ Haar stem gebruikt ze dan weer door te zingen bij onder meer Of Montreal en bij Dirty Projectors, de New Yorkse avant-gardeband van wie ze Stillness Is the Move covert. In 2011 is ze te horen op Kenya, een benefietsingle voor proper water in Afrika, samen met Twin Shadow en Chris Taylor van Grizzly Bear. Het is op Taylors label, Terrible Records, dat in oktober 2012 de ep True verschijnt, zeven tracks waar Solange bijna drie jaar lang aan heeft geschaafd met Dev Hynes, de man achter Blood Orange. Zeven tracks waarop Solange ontbolstert tot de artieste die we vandaag kennen: droge drumcomputers onder subtiele Afrikaanse motiefjes, referenties naar de eightiespop van Madonna en Michael Jackson, synths die een new-wave-invloed verraden, en in een glasheldere falset gezongen vocale arrangementen die de contemporary r&b van de vroege jaren negentig in herinnering brengen. NME vat het goed samen: ‘Tegengif voor de homogenisering van de pop, iets dat helemaal anders klinkt dan alles op de radio maar perfect op de radio past.’ In de promobeelden en -video’s verschijnt Solange met afrokapsel, veelkleurig uitgedost in een mengeling van stijlvolle couture en Afrikaanse motieven. Een hipstericoon ziet het licht, maar wel eentje met een eigen geluid en een eigen stijl.
***
‘My sister taught me I should speak my mind’, zingt Beyoncé in Flawless, een jaar na het verschijnen van True. De song staat op haar vijfde album, dat simpelweg Beyoncé heet en verpakt is in een sobere, strakke hoes. Net als True. In de credits, tussen vertrouwde namen als Pharrell Williams en Timbaland, staan ook Caroline Polachek en Patrick Wimberly van Chairlift, een duo uit de Brooklynentourage van Solange. In de teksten staan thema’s als onafhankelijkheid, emancipatie en gelijkheid centraal. Tijdens Solange’ optreden op het Coachella-festival danst Beyoncé mee het podium op. De zussen zijn verbroederd.
In mei 2014 zetten de zussen samen met Jay Z nog maar eens de sociale media in brand. In een gelekte securityvideo is te zien hoe Solange na een New Yorks gala de echtgenoot van haar zus te lijf gaat in een hotellift. Een bodyguard moet de jongste Knowles in bedwang houden. Velen zien er een bevestiging in van de hardnekkige geruchten over Jay Z’s ontrouw. In een gezamenlijk statement wordt het incident met de mantel der familiale liefde bedekt, maar wanneer twee jaar later Beyoncés Lemonade verschijnt, waarop Bey in meerdere songs geen doekjes windt om het schuinsmarcheren van manlief, moeten velen terugdenken aan hoe die onbekendere zus toen tekeerging. Anno 2016 is Solange niet meer het zwarte, dwarsliggende schaap van de familie Knowles. Zij heeft de vinger aan de pols, zij heeft met geduld en in alle onafhankelijkheid een eigen, artistieke visie ontwikkeld. Een independent woman, quoi.
Lang voor de Black Lives Matter-beweging het licht ziet en Beyoncé een zwarte vuist maakt tijdens de Super Bowl, heeft Solange al aandacht voor de sociale en culturele strijd van haar broeders en zusters. Wanneer de blog Vulture in 2010 naar het geluid van haar toekomstige ep vraagt, antwoordt ze: ‘In de muziek van Vampire Weekend zitten meer Afrikaanse referenties dan in die van de meeste Afro-Amerikaanse artiesten.’ Lachend voegt ze eraan toe: ‘Het is gedaan met de blanke kids die onze stijl pikken! We’re taking it back!’
Nu r&b al enkele jaren evenveel How to Dress Well en The xx als R. Kelly en Destiny’s Child is, neemt Solange op A Seat at the Table het heft inderdaad weer in handen. Niet door de Zwarte Panter uit te hangen, maar door van een universeel thema een persoonlijk verhaal te maken, en vice versa. In de beste traditie van iconen als Marvin Gaye en Stevie Wonder. Dev Hynes is opnieuw van de partij, maar ook hiphopentrepreneur Master P., die al meewerkte aan haar debuut. Patrick Wimberly van Chairlift speelt mee, maar ook Q-Tip van A Tribe Called Quest, zowel rapveteraan als aanstormend talent Sampha. Door die bonte verzameling assistenten is het een plaat die tegelijk tijdloos – producer Raphael Saadiq doet af en toe de oude Motownliefde opflakkeren – én heel erg eigentijds klinkt. Een moderne klassieker. Solange, het hipsterzusje van Beyoncé? Geen hond die het vandaag nog durft te zeggen. Noem haar gerust een blijver.
A SEAT AT THE TABLE
Uit bij Sony.
door Jonas Boel
‘In de muziek van Vampire Weekend zit meer Afrika dan in die van de meeste Het is gedaan met de blanke kids die onze stijl pikken! We’re taking it back!’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
