Alweer een film noir? Jazeker, en dan nog een van Steven Soderbergh. Opdat u het weer niet allemaal zélf zou moeten doorgronden: ‘The Good German’ ontcijferd door hoofdrolspelers George Clooney en Cate Blanchett én de regisseur zelve.

Om een stijloefening heeft Steven Soderbergh – de beeldenstormer achter Sex, Lies and Videotape, The Limey, Traffic, Erin Brockovich, Ocean’s Eleven én Twelve – nog nooit verlegen gezeten. In zijn nieuwste, een mystery-thriller in zwart-wit, tracht hij het film-noiruniversum van de jaren 40 te herscheppen, tot aan de muziek, acteerstijl en opnametechnieken toe. Uitgangspunt is de neo-noirroman van Joseph Kanon uit 2001 waarin een verbitterde Amerikaanse oorlogscorrespondent (George Clooney) anno 1945 tussen de nog nasmeulende ruïnes van Berlijn loopt te speuren. Officieel naar de moordenaar van zijn sjoemelende chauffeur (Tobey Maguire), maar eigenlijk zoekt hij vooral de weg terug naar het hart van zijn ex-liefje, een mysterieuze nachtclubzangeres (Cate Blanchett). De knipogen naar forties-klassiekers als Casablanca, Out of the Past en The Third Man zijn niet van de lucht.

De grote voorbeelden

Steven Soderbergh: Ik heb mijn inspiratie gehaald uit verschillende noirs uit de jaren 40, zoals The Third Man van Carol Reed en Out of the Past van Jacques Tourneur. Die laatste werd trouwens belicht door Nicholas Musuraca, wiens werk ik enorm bewonder. Die films terugzien, gaf me geweldig veel zin om weer in zwart-wit te werken. Ik deed zelf de fotografie voor The Good German en het was Musuraca’s stijl die ik daarbij nastreefde: de manier waarop hij het licht telkens uit de schaduw liet opdoemen, alsof het met een penseel werd getekend.

George Clooney: The Third Man en Out of the Past stonden helemaal bovenaan het lijstje met te bekijken films dat Steven ons had meegegeven. Ik heb goed op het spel van de acteurs gelet bij het opbouwen van mijn eigen personage. Vooral Robert Mitchum in Out of the Past én John Garfield in Destination Tokyo en Gentlemen’s Agreement stonden model voor mijn rol.

één camera, geen microfoon

Steven Soderbergh: Om dat jaren 40-gevoel op te roepen heb ik gewerkt met dezelfde technische middelen als toen. Ik heb gedraaid met één enkele camera en vormelijk zijn alle sequenties tot in het kleinste detail gecomponeerd, zoals die uit Notorious van Alfred Hitchcock. Ik heb ook geen enkele microfoon gebruikt. De acteurs moesten maar wat luider spreken dan normaal.

Cate Blanchett: Het was toch even wennen. De personages uit de forties worden zelden gedreven door innerlijke motieven. Het is het verhaal dat hen in een bepaalde richting duwt en dwingt te reageren. Ze zijn ook enorm expressief. Je moet je volledig laten gaan, je laten meesleuren door wat er tijdens de takes gebeurt. Ik heb in elk geval nog nooit zo vaak op de monitor gekeken om te zien of ik wel goed bezig was.

George Clooney: Het was verwarrend om niets van binnenuit te laten komen. Soms had ik het gevoel een stripheld op amfetamines te zijn.

Meerstemmige Cate blanchett

Steven Soderbergh: Cate beheerst haar stem zoals weinig actrices dat kunnen. Ze kan niet alleen heel diverse accenten aan, maar ook zeer verschillende intonaties en timbres. Ik vroeg haar zo diep mogelijk te gaan, en heb haar alle films gegeven die Marlene Dietrich met von Sternberg heeft gedraaid, om aandachtig naar haar te luisteren, maar ook om te zien hoe ze daarin evolueert.

Cate Blanchett: Ik heb niet alleen de films met Marlene Dietrich bestudeerd, maar ook die met andere Duitse actrices die een zware stem hadden, zoals Hildegarde Knef uit Die Mörder sind unter uns. Verder kwam de ervaring die ik opdeed bij The Aviator, waarin ik in de huid van Katharine Hepburn moest kruipen, me goed van pas. Omdat ik niet veel tijd had om The Good German voor te bereiden, heb ik mijn studiewerk verdergezet tijdens de opnames. Tussen de takes door zat ik met mijn koptelefoon voortdurend naar fragmentjes uit films met Hildegarde Knef te luisteren. Waardoor mijn stem uiteindelijk zelfs bijna zwaarder werd dan die van haar.

George Clooney: Cate is even goed in accenten als Meryl Streep. En ze hoeft zich niet eens af te zonderen om daarin de totale perfectie te bereiken, verbazend gewoon. Je bespreekt met haar hoe je een scène gaat spelen; de regisseur roept ‘actie’ en plots is dat perfecte accent er. Cate is een droom om mee te werken.

The sound of the forties

Steven Soderbergh: Onze componist, Thomas Newman, heeft die filmmuziek van de jaren 40 echt in zijn genen zitten. Zijn vader Alfred stond ooit aan het hoofd van de muziekafdeling van Twentieth Century Fox en heeft zelfs die bekende studiogeneriek gecomponeerd. Hier vertoont het werk van Thomas nogal wat gelijkenissen met de muziek voor een tekenfilm: ze moet beschrijvend zijn, de actie ondersteunen en de personages doen oplichten. Ze is echt essentieel voor het verhaal.

De zwart-witte brigade

Steven Soderbergh: Eerst wilde men deze film in kleur draaien, maar dat zou het hele project van zijn betekenis hebben beroofd.

George Clooney: Niemand bij Warner was echt enthousiast toen we in zwart-wit wilden filmen. Maar Steven en ik weten onderhand wel hoe je projecten waar niemand anders in gelooft tot een goed einde moet brengen. We proberen allebei onze zin zo ver mogelijk door te drijven zonder bij voorbaat allerlei compromissen te sluiten.

Berlijn zoals het was

Steven Soderbergh: Om de aparte sfeer van het Berlijn van de jaren 40 op te roepen heb ik beelden opgediept uit de nationale filmarchieven van Washington, Londen, Parijs en Moskou. Materiaal dat indertijd door Amerikaanse en Europese cineasten is gedraaid en dat ik nu opnieuw heb gebruikt. We hebben ook wat beelden gekregen van het Amerikaanse leger. Die laatste waren vaak in kleur, maar net als de beelden van mijn echte decors heb ik die bij de montage omgezet in zwart-wit. Ik heb ook enkele mislukte takes en overschotjes gebruikt die Billy Wilder in 1948 draaide voor A Foreign Affair, met Dietrich in de hoofdrol. Daar zaten nogal wat beelden van landschappen tussen die vanuit een autoraam waren gefilmd en die ik dan ook vooral heb gebruikt voor de scènes waarin je mijn personages met de auto door Berlijn ziet rijden.

Het realisme van Rossellini

Steven Soderbergh: The Good German nestelt zich vooral in die barokke Hollywoodtraditie van de jaren 40, maar ik heb me ook door het Italiaanse neorealisme en het werk van Roberto Rossellini laten inspireren. Door een film als Germania: Anno Zero (1948) bijvoorbeeld. Visueel vind ik die wel een tikje te dogmatisch, maar de emotie en de hardheid ervan spreken me enorm aan, net als Rossellini’s weigering om zijn onderwerp te romantiseren.

vintage Visuele apparatuur

Steven Soderbergh: Ik wilde absoluut in de stijl van de jaren 40 filmen en daarom heb ik zelfs dezelfde camera-uitrusting gebruikt als toen. Daarvoor heb ik aandachtig Mildred Pierce bestudeerd. Regisseur Michael Curtiz kon gebruik maken van vijf verschillende lenzen: 50, 40, 32, 28 en 24 millimeter. Later zijn die steeds fijner geworden, maar wij wilden echt die oude lenzen gebruiken, met hun kleine afwijkingen die de films uit die tijd hun typische visuele eigenheid geven. Panavision heeft ons ook verschillende lenzen uitgeleend die allang niet meer worden gebruikt.

‘THE GOOD GERMAN’

Vanaf 14/3 in de bioscoop.

Door Thierry Cheze