Krenterige parvenu’s, foute zakenlui en xenofobe bourgeois. Behalve de derde plaat van Monza is ‘Attica!’ het persoonlijke ergernissenparcours van zanger, performer, televisiemaker en professioneel waarnemer Stijn Meuris. ‘Monza is een opleidingskamp van Al-Qaeda.’

Ik zal je eens iets bekennen’, zegt Stijn Meuris wanneer we afscheid nemen. ‘Eigenlijk had ik me voorgenomen om tijdens dit interview helemaal zen te blijven. Om rustig naar jouw vragen te luisteren en ze bondig en helder te beantwoorden zónder meteen door te ratelen over vanalles en nog wat.’ Hij lacht. ‘Het is me niet gelukt. Ik kán het gewoon niet’.

Nee, Stijn Meuris kan het niet. Ruim twee uur lang is hij als een wervelstorm over ons heen getrokken, ons slechts af en toe de kans gunnend om hem ook daadwerkelijk een vraag te stellen. Het begon allemaal zo:

Je ontvangt me vandaag in een hotellobby, terwijl ik uit het nummer ‘Lobby’ op je nieuwe plaat dacht op te maken dat je hotellobby’s maar een verzamelplaats voor foute zakenlui vindt.

Stijn Meuris: (lacht) Ja, zie ons hier zitten. Toen ik als journalist voor Het Belang Van Limburg nog vaak naar het buitenland reisde, heb ik ze van dichtbij meegemaakt: de foute zakenlui. In het vliegtuig zaten ze altijd verscholen achter The Economist, terwijl ze binnenin wellicht Het Laatste Nieuws zaten te lezen (lacht). Maar nog fascinerender vond ik het om hen in hotellobby’s gade te slaan. Daar zag je vaak een of andere CEO het hotel binnenschrijden met een bende hijgerige meelopers achter hem aan. Want die hielenlikkers in maatpak zijn natuurlijk nóg tragischer dan hun baas. Zo’n hoge pief heeft vaak nog iets esthetisch om naar te kijken, maar de strebers en jaknikkers die voortdurend in zijn zog vertoeven, kun je echt alleen maar zielig vinden. Wél mooi om naar te kijken. Vooral als ze zo’n trolley achter zich aan trekken, waarvan ze aan de balie het handvat uitklappen om er hun vestje van Hugo Boss over te drapperen (lacht).

De nieuwe Monzaplaat bevat wel meer van dat soort observaties. En in de spokenwordvoorstelling ‘De Waarnemer’, waarmee je onlangs door Vlaanderen trok, ging je zelfs op zoek naar het grijsgebied tussen perceptie en realiteit. Mogen we van een obsessie spreken?

Meuris: Daar lijkt het wel op, ja. Allez, neem nu de hoesfoto van de nieuwe plaat. Welke associatie maakte jij toen je die voor het eerst zag?

New York, 11 september 2001.

Meuris:Voilà. Iedereen denkt meteen aan een of andere calamiteit. Gewoon omdat de mensen op de foto verschrikt naar boven kijken, terwijl er in de achtergrond rook opkringelt. Maar die foto werd gemaakt op Leicester Square in Londen, tijdens het vuurwerk ter gelegenheid van Chinees Nieuwjaar.

Over perceptie gesproken: hoe wordt Stijn Meuris gepercipieerd? En klopt die perceptie met de realiteit?

Meuris: Ik vrees dat ik de perceptie altijd tegen zal hebben. Ik ben groot en een beetje te dik, en ik heb een grote mond. Natúúrlijk vinden mensen mij antipathiek.

Dit gezegd zijnde denk ik dat mensen hoogstens een vaag beeld van mij hebben omdat ik haast schizofreen met vijftien dingen tegelijk bezig ben: én muziek maken, én regisseren, én lezingen over astrologie geven én nog zoveel meer. Ik ben een mateloze bewonderaar van mensen die zich op één ding concentreren en daar dan héél goed in worden. Een journalist die geniaal wordt in zijn vak, een kunstschilder die zich alléén maar op dat schilderen concentreert en daarin excelleert. Maar ik kan dat niet. Ik ben vroeger, net als Obelix, in een ketel met toverdrank gevallen en lijd dus aan ADHD. Ik moet mijn aandacht en energie over verschillende bezigheden verspreiden. Al zal ik bij het grote publiek altijd in de eerste plaats als zanger bekendstaan.

Ik word op straat nog altijd gepasseerd door mensen die ’toevallig’ Satelliet S.U.Z.Y. of Ik hou van u lopen te neuriën. Telkens weer voel ik de aandrang om die mensen tegen te houden en te zeggen dat ik wel méér liedjes geschreven heb en dat ik me ook met andere interessante dingen bezighoud. En er zijn natuurlijk ook nog de mensen die van de overkant van de straat ‘Mia’ roepen. Sommigen doen dat om de flauwe plezante uit te hangen, maar van anderen vermoed ik dat ze simpelweg geen onderscheid zien tussen Luc Devos, Frank Vander linden en mezelf. In de ogen van veel mensen zijn wij alledrie een onderdeel van dezelfde triptiek.

Stoort het jou dat Noordkaap en Monza nog steeds in één adem worden genoemd met Gorki en De Mens?

Meuris: Echt storen doet me dat niet, maar ik heb het er wel moeilijk mee dat we op eenzelfde hoop gegooid worden omdat we alledrie zogenaamd ‘Nederlandstalige’ muziek maken.

(windt zich op) Ik denk altijd dat die strijd gestreden is, dat die klotediscussie al genoeg gevoerd is, maar blijkbaar blijft die vreemde opdeling tussen rockmuziek en Nederlandstalige muziek maar bestaan. Ik heb me eens verschrikkelijk kwaad staan maken in de Fnac in Leuven omdat de cd’s van Monza er in het vakje ‘Nederlandstalig’ waren ondergebracht. Bij wijze van statement heb ik de cd’s van Rammstein dan maar verhuisd naar het bakje ‘Duitstalig’. Toen ik aan de cd’s van Axelle Red wou beginnen, ben ik door iemand van de security hardhandig aangepakt en netjes weer op de Bondgenotenlaan afgeleverd (lacht). Op zo’n moment ben ik in staat om me een camionette aan te schaffen en de cd’s van Monza zélf naar de winkels te rijden om ze in de juiste rekken te leggen: ‘pop en rock’, want dat is tenslotte wat we maken.

Kijk, wij zullen nooit een Belangrijke Groep worden, laat staan een groep die de bakens voor een Nieuw Soort Muziek uitzet, maar we blijven met Monza doorgaan. Al was het maar omdat we vinden dat er wat variatie nodig is in de van eenheidsworst vergeven entertainmentsector. Neem nu al die nieuwe punkgroepjes. Ben ik echt de enige die vindt dat ze allemaal op elkaar lijken? Volgens mij bestaat er een soort Ford Genk, waar ze die groepjes aan de lopende band maken. Ze hebben ook allemaal een Chinees op bas, die nieuwe punkgroepen. Komen die van een of ander uitzendbureau of zo?

Ik zie zulke groepen wel eens optreden en dan denk ik: ‘Goed gedaan, héél goed gedaan zelfs, but it didn’t hit me‘. De industrie is zoveel professioneler dan twintig jaar geleden – van de PA over de lichtshows tot de roadies, die tegenwoordig zelfs hun eigen vakbond hebben – maar de muziek vaart daar niet per definitie wel bij. Ik krijg te zelden – eigenlijk nooit meer – de sjot in mijn kloten die ik kreeg toen ik de eerste keer TC Matic zag. En je kan zeggen: ‘Meuris is oud aan het worden.’ Ja, dat is waar, maar toch denk ik dat het een sign of the times is.

‘Attica!’ is in ieder geval geen plaat die krampachtig aansluiting zoekt bij al wat hip en trendy is.

Meuris: Nee, en daarom vraag ik me ook af of ze wel gaat aanslaan. Het ziet er alvast niet hoopgevend uit, want Wie danst er nog? wordt haast nergens gespeeld. ‘We kunnen jullie single niet draaien na die van Milow,’ krijg ik dan bij Studio Brussel te horen. Met alle respect voor Milow, maar waarom is het niet omgekeerd? Waarom zeggen ze niet tegen Milow dat zijn single niet na de onze past? Bij Jim vonden ze de clip van Wie danst er nog? ’te groen’. Tja, als we met zulke criteria rekening moeten gaan houden bij het maken van een clip, kunnen we er evengoed géén maken. En we gaan heus niet achter al die muziekprogrammatoren aan hollen om te achterhalen welk kleurtje ze deze maand goed vinden.

Weet je trouwens waar de muziekindustrie tegenwoordig op draait? Bedrijfsfeestjes! Veel muzikanten verdienen het grootste deel van hun inkomen door op te treden op bedrijfsfeestjes. De dertigers en veertigers die de kmo’s van ons land leiden, hebben natuurlijk allemaal wel eens van Noordkaap of dEUS gehoord. Waar ze vroeger voor hun bedrijfsfeestjes gingen aankloppen bij de Will Tura’s en Jo Vally’s is het dezer dagen bon ton om credibele muzikanten te vragen. En daar wordt grof geld tegenaan gesmeten, hoor. Dáár lees ik nu eens nooit iets over, terwijl as we speak ergens te lande een ‘geloofwaardige muzikant’ met de broek op de enkels een stel maatpakken staat te entertainen.

Ik zeg je eerlijk dat ik het één keer zelf heb geprobeerd, maar ik vond het zo decadent en pervers dat ik er misselijk van werd. Want natuurlijk willen ze dat je je hits speelt. Met een paar nummers van de nieuwe Monzaplaat moet ik niet afkomen, want daar zijn hun champagneglazen niet tegen bestand. Neenee, je speelt Ik hou van u of je speelt niets. Ronduit de-gou-tant.

Schreeuwlelijkerd met bril

Er zijn sinds de vorige Monzaplaat wéér twee muzikanten uit de groep gestapt. Het begint een patroon te worden.

Meuris: Ik krijg de stellige indruk dat Monza een soort opleidingskamp van Al-Qaeda is, waar mensen even passeren voor een cursus explosiviteit en dan weer weg zijn (lacht). Nee serieus, het doet nog elke keer pijn om iemand te zien vertrekken.

Is het fundamentele probleem niet…

Meuris:… dat ik een dictatoriale klootzak ben waar iedereen vroeg of laat van wegloopt?

Nee, dat jij er naast Monza nog enkele bezoldigde jobs op na houdt en je moeilijk van je muzikanten kan verwachten dat ze onbezoldigd zitten te wachten tot jij weer zin hebt om met Monza de hort op te gaan?

Meuris: Tuurlijk, dat begrijp ik wel. Daarom wil ik ook dat Monza méér wordt dan alleen een muziekgroep. Ik zou Monza graag zien uitgroeien tot een soort creatief collectief dat zich met muziek, film en audiovisuele kunst bezighoudt.

Even terug naar de plaat. Ik heb jou nog nooit zo’n opgewekt nummer over banaal geluk weten zingen als ‘De dag is helder’.

Meuris: Dat is waar. Al zit er naar mijn gevoel nog altijd een wrang ondertoontje in. Maar dat kan ik nu eenmaal niet laten. Ik ben geen Belle Perez die vrolijk kwinkelierend over la vida loca kan zingen.

Had je zo’n nummer pakweg 10 jaar geleden kunnen schrijven?

Meuris: Nee, absoluut niet. Toen had ik dat beeld van een zonovergoten ochtend met veel sarcasme gesaboteerd.

En zijn er, omgekeerd, nummers die je tien jaar geleden hebt geschreven, maar die je nu niet meer uit je pen zou krijgen?

Meuris: (krimpt ineen) In functie van onze komende tournee ben ik nog eens door de platen van Noordkaap gegaan. Beschamende dingen tegengekomen! Vooral het vreemde soort Nederlands – zeg maar gerust Hollands – waarmee ik toen zong. Ik hoor dat zelfs in een paar van onze bekendste nummers, zoals Wat is kunst en Een heel klein beetje oorlog. Maar het meest van al geneer ik me voor hoe ik er toen uitzag: een schreeuwlelijkerd met een veel te grote bril. Vreselijk, als ik er nu aan terugdenk.

Vind je het geen verlammende gedachte dat je over twintig jaar net hetzelfde zal denken over het heden?

Meuris: Ik ben daar zelfs redelijk zeker van. Maar daar mag ik gewoon niet bij stilstaan of ik doe niks meer. Al kan ik de dingen tegenwoordig iets beter relativeren. Vroeger was een cd een soort heiligdom, een schrijntje. Terwijl ik het nu beschouw als een schijfje met data, de captatie van een moment.

‘Tanken in Luxemburg’ gaat over de parvenu’s waar je het twee platen geleden al over had, maar dan het type dat ‘veel in ’t zwart en niks in ’t wit’ doet en uit pure gierigheid in Luxemburg gaat tanken.

Meuris: Dat is toch om stenen kloten van te krijgen! Van die mensen die een paar miljoen euro op hun bankrekening hebben staan en dure reizen maken, maar dan wel voor de goedkoop in Luxemburg gaan tanken. Ons liedje is trouwens al gedateerd, want naar het schijnt moet je voor de goedkoopste brandstofprijzen tegenwoordig in Liechtenstein zijn. Maar soit, ik begrijp dat soort pinnigheid niet. Zelf ben ik niet rijk en al helemaal geen big spender, maar ik zou onmogelijk de kaarten van verschillende restaurants op hetzelfde marktplein kunnen vergelijken om uit te maken waar ze de goedkoopste spaghetti hebben.

In ‘Attica!’ neem je de almaar toenemende xenofobie op de korrel. In het denkbeeldige dorpje Attica is blijkbaar iedereen een bange blanke man.

Meuris: Ik heb het in dat nummer over de proactieve angst die zich in de mensen vastzet als er een buitenlander in hun straat komt wonen. Plots zien ze verdacht geritsel in de buxushaag en durven ze na halftien de deur niet meer uit (lacht). Ik kén zo’n wijk. In Neerpelt, waar ik ben opgegroeid, is er een enclave van fiscale vluchtelingen uit Nederland. Allemaal gegoede mensen die in kasten van villa’s wonen en al nerveus worden als er nog maar een halve Arabier komt voorbijgefietst. Maar eerlijk gezegd weet ik zelf allang niet meer wat ik moet denken van de multiculturele samenleving. Ik ben links noch rechts wat dat betreft.

Een ander nummer op ‘Attica!’ heet ‘De schuld van de deejay’. Ik weet dat jij niet al te hoog oploopt met deejays, maar om nu alle schuld…

Meuris: … in de schoenen van de onnozelaar te schuiven die een halve koptelefoon tegen zijn oor houdt? Maar dat is er juist zo grappig aan! (lacht) Ik heb het inderdaad niet zo op deejays begrepen. Ze draaien alleen maar plaatjes en vaak zelfs dát niet. Ik ben er zeker van dat de meesten van hen één mix-cd hebben die ze overal afspelen – of het nu Gent of Berlijn is – terwijl ze puur voor de show aan knopjes draaien waarvan het kanaal niet eens openstaat. Waarom groepen als Daft Punk of Chemical Brothers vijftien roadies nodig hebben, begrijp ik al helemáál niet. Die staan ook maar hun plaatje te draaien, hoor.

Het schoot me te binnen toen ik jou bezig zag in ‘Stijn En De Sterren’ en ‘De Waarnemer’, en je hebt het tijdens dit gesprek alleen maar bevestigd: eigenlijk zit er een leraar in jou, een pedante know-it-all en zelfs een volksverheffer. Ik wil nog net niet het woord ‘missionaris’ in de mond nemen.

Meuris: Ik heb mezelf wel eens de priester-arbeider van de Vlaamse rock-‘n-roll genoemd, dus ja: soms voelt het alsof ik op een missie ben. Maar ik heb natuurlijk ook voor leraar gestudeerd én ik hoor mezelf graag praten. Het is een trekje dat botst met de autist die óók in mij zit.

Even samenvatten: eigenlijk ben je een schizofrene autist met ADHD?

Meuris: Dát is het! Bel maar naar de redactie dat het een kort artikel wordt. Dat je Stijn Meuris kan samenvatten in drie woorden: een schizofrene autist met ADHD. Of nee, laat die ‘schizofrene’ er maar af. Een autist met ADHD is al erg genoeg.

Het komt voor in de beste families!

Door Vincent Byloo l Foto: Charlie De Keersmaecker