Pen en zwaard – De Japanse schrijver Yukio Mishima orkestreerde zijn dood tot een waar kunstwerk. Paul Schrader maakte er in 1985 een radicale biopic over.

Schrijver-regisseur Paul Schrader ( American Gigolo, Light Sleeper) is altijd gefascineerd geweest door existentiële helden die hun eigen parallelle identiteit construeren. De figuur van de controversiële Japanse schrijver Yukio Mishima is dan ook een kolfje naar zijn hand. Mishima was op zijn zachtst gezegd een paradoxale persoonlijkheid. Hij was een voorvechter van traditionele Japanse waarden, maar dat belette hem niet om zelf een opulente westerse levensstijl aan te hangen. Bovendien was hij – hoewel getrouwd en vader van twee kinderen – de herenliefde toegedaan. En hij zag zichzelf dan wel als nazaat van de samoeraikrijger, als supernarcist poseerde hij graag als de christelijke martelaar Sint-Sebastiaan.

Zijn obsessie met de kunstenaar als daadmens leidde op 25 november 1970 tot zijn ultieme wapenfeit en artistieke creatie. Samen met de jeugdige volgelingen van zijn extreemrechtse privémilitie, die de goddelijke macht van de keizer in ere wilde herstellen, overmeesterde de toen 45-jarige auteur de bevelhebber van de Ichigayakazerne in Tokio, en pleegde hij op hoogst spectaculaire wijze seppuku. Hij reet zich met samoeraizwaard de volmaakt gespierde buik open, terwijl een 25-jarige discipel – zijn minnaar – hem een kopje kleiner maakte.

Mishima’s biografen zijn ervan overtuigd dat de schrijver, die niet langer in de kracht van zijn woorden geloofde, deze bloederige theatrale exit al jarenlang aan het voorbereiden was. Schrader portretteert hem dan ook als een man die zijn leven en dood al even nauwgezet orkestreerde als zijn verzonnen verhalen.

Het leven van de bejubelde auteur van het autobiografische Confessions of a Mask was één grote vermomming. Ook de film blijkt één eindeloze maskerade: telkens als er een masker wordt afgerukt, verschijnt er een nieuw in de plaats. Schrader zet zijn analyse van Mishima om in een radicale structuur die resoluut breekt met de traditionele Hollywoodbiografie. De volledige titel liegt er niet om: Mishima: a Life in Four Chapters. Die verschillende hoofdstukken zitten allemaal verweven in een ‘objectieve’ reconstructie van de laatste dag uit het leven van Mishima. In drie hoofdstukken komen fragmenten uit zijn romans hypergestileerd tot leven, de handeling theatraal opgevoerd in verbluffende sets van Eiko Ishioka die afwisselend toneel-podium, etalage en kaartenhuisje zijn. De flamboyante romanscènes worden ook nog doorsneden met meestal pijnlijke jeugdherinneringen, gevat in statische zwart-witbeelden.

In het slothoofdstuk, passend Harmonie van pen en zwaard getiteld, krijgen de drie verhalen hun uitgestelde climax, die samenvalt met de seppuku. En zo visualiseert Schrader treffend Mishima’s ideaal om in één flits de harmonie tussen kunst en daad te bereiken.

FOCUSKNACK Trakteert op FOCUSKNACK .BE : Win 10 dvd’s van Mishima. Zie pagina 6.

Patrick Duynslaegher