Waarom de tentoonstelling van Lucrecia Martel in Bozar het ideale tegengif voor de Oscars is

Met Lucrecia Martel komt la gran dama van de Argentijnse cinema straks naar Bozar. Haar even dromerige als in de realiteit gegronde films zijn absoluut het (her)ontdekken waard. Martel in vier quotes.

‘Mijn liefde voor verhalen vertellen heb ik te danken aan mijn moeder en grootmoeder.’

Martel (°1966) groeide op in een middenklassegezin in de tropische provincie Salta. Van kindsbeen af ondervond ze hoe huidskleur, stand en status de Argentijnse samenleving diep verdeelden. Tegelijk deden de fantasierijke verhalen van haar moeder en grootmoeder haar en haar zes broers en zussen dromen. De trilogie die ze in haar geboorteregio maakte – van haar debuut La ciénaga (2001), een genadeloze dissectie van de zelfingenomen bourgeoisie, tot het poëtische én politieke sluitstuk La mujer sin cabeza (2008) – betekende een intellectuele elektroshock voor de moreel verblinde Argentijnse cinema van dat moment.

‘De studio’s zijn geinteresseerd in vrouwelijke filmmakers, maar denken nog steeds dat je actiescènes aan mannen moet overlaten.’

Toen de Marvel-bazen een vrouw met ballen zochten voor hun Scarlett Johansson-vehikel Black Widow, kwamen ze bij Martel terecht. De om haar feminisme bekend staande filmmaakster haakte prompt af toen ze te horen kreeg dat ze de actiescènes niet mocht regisseren. Het moet gezegd dat haar meanderende verhalen veraf staan van de fast-cut action van de spandexblockbluster. Zo is haar Salta-drieluik sensueel, emotioneel geladen en vaak tergend – voor sommigen ondraaglijk – traag.

‘Veel films doen pijn aan de oren’

Martels oma had de gave om haar verhalen te verklanken met verschillende timbres, toonhoogtes en welgemikte pauzes. Die gevoeligheid voor geluid – en stilte – is het handelsmerk van de regisseuse geworden. La ciénaga, maar evengoed haar recente koloniale satire Zama (2017) worden gekenmerkt door een onwaarschijnlijk intense en onuitwisbare soundscape. Geluid was zelden zo voelbaar, tenzij dan in Marvel-films. Daar krijgt Martel naar eigen zeggen oorpijn van.

‘De Oscars zijn een grap’

Wie kijkt nog uit naar de Oscars? Martel in elk geval niet. Voor haar zijn ze een verschijnsel in de periferie. Haar non-conformistische stijl en haar pogingen om het patriarchaat een toontje lager te doen zingen vallen vooralsnog niet in de smaak bij de Academy.