Napels zien verderven – Van maffioze bouwpromotoren tot de Siciliaanse onafhankelijkheidsstrijd: wie het Italië van na de oorlog beter wil begrijpen, vindt geen betere handleiding dan de films van Francesco Rosi.

Films: *Extra’s: (Homescreen)

Migratie, uitbuiting van arbeiders, het effect van armoede op jongeren, toenemend geweld in de steden, maffioze praktijken bij de overheid, kwalijk kapitalisme, obscurantisme van de kerk, antilinkse complotten van de magistratuur, CIA-inmenging in de internationale politiek… You name it: geen heet maatschappelijk of politiek hangijzer dat de moderne geschiedenis of actualiteit bepaalt, of Francesco Rosi (wiens laatste film, La Tregua, dateert van 1996) heeft het in zijn films behandeld, ontmaskerd, geanalyseerd.

Rosi’s beste films uit de jaren 60 en 70 ( Salvatore Giuliano, Il Momento della Verità, Il Caso Mattei, Cadaveri Eccellenti, Tre Fratelli) zijn nog even actueel en urgent als toen ze gemaakt werden. Een van zijn meest profetische films is ongetwijfeld Le Mani sulla città, waarin Rosi schandalen uit de bouwsector aanklaagt: grondspeculatie, geknoei met bouwvergunningen, dubieuze banden tussen stadsbestuur en promotoren. Protagonist is de projectontwikkelaar Nottola (Rod Steiger), een man met grootse plannen om in Napels de armenwijken van de kaart te vegen en er luxueuze flatgebouwen te doen verrijzen. Nottola, die ook in het stadsbestuur zetelt, heeft absoluut een vernieuwing van zijn mandaat nodig om zijn ambitieus plan te realiseren. Tot het instorten van een oud appartementsgebouw ingevolge nalatigheid bij de nieuwbouwwerken, roet in het eten gooit, en een links gemeenteraadslid de belangenvermenging aan de kaak stelt en een onderzoek eist. Volgt een ingewikkeld politiek steekspel waarbij de gewiekste Nottola de rechtse, centrumrechtse en linkse fracties tegen elkaar uitspeelt.

Rosi en zijn briljante fotografieleider Gianni Di Venanzo (in dezelfde periode ook Antonioni’s vaste cameraman) borduren voort op de neorealistische traditie: ze maken gebruik van documentaire technieken en streven naar een vorm van journalistieke dramatiek. De vaak met de handcamera gefilmde beelden zien er losjes gestructureerd uit, de gebeurtenissen lijken niet geënsceneerd. Het is alsof Rosi de toeschouwer middenin de verhitte discussies, ruzies en manipulaties dropt. Terwijl deze pseudodocumentaire stijl in feite op een nauwgezette mise-en-scène berust waarbij Rosi blijk geeft van een groot ruimtelijk gevoel en zeker de theatrale effecten niet schuwt. Zoals de herhaalde beelden waarin Nottola zich aftekent tegen het reusachtige stadsplan van Napels dat een volledige muur van zijn kantoor vult. Rosi omringt zijn acteurs door niet-professionelen en echte gemeenteraadsleden, maar het is de hyperdynamische vertolking van de (in het Italiaans gedubde) Amerikaanse methodacteur Rod Steiger die de film zijn stuwkracht geeft. Steiger is voortdurend in beweging, staat nooit stil, is altijd wild aan het gesticuleren. Met zijn verpletterend postuur en zijn opgewonden lichamelijke expressie verbeeldt Rosi puur cinematografisch hoezeer deze man de stad in zijn greep heeft.

Patrick Duynslaegher