Hij heeft mindtrips als Being JohnMalkovich en Eternal Sunshine of the SpotlessMind op zijn schrijverspalmares, probeerthet met Synecdoche, New York nu ook alsregisseur en heeft nog tot juni in Flageyeen retrospectieve lopen. Ontdek dewondere wereld van Charlie Kaufman (50): fantast, neuroot, Oscarwinnaar én Hollywoodbuitenbeentje.

Het gebeurt niet vaak dat de scenarist van een film bekender is dan de acteurs of de regisseur, maar Charlie Kaufman is natuurlijk geen ordinaire Hollywood-scribent. Met gezwind tussen droom en werkelijkheid, existentiële zorgen en surreële kolder zappende fabels als Being John Malkovich, Adaptation en Eternal Sunshine of the Spotless Mind, creëerde Kaufman zowat een genre op zich. En dus klinkt het niet meer dan logisch dat hij voor zijn nieuwste, zo mogelijk nog vreemdere metafictiedrama Synecdoche, New York uiteindelijk ook in de regiestoel belandde. Hoewel: was die Kaufman geen mensenschuwe neuroot en een Einzelgänger die zelden interviews geeft? Niets van!

Je regiedebuut gaat over een theatermaker – een rol voor Philip Seymour Hoffman – die opgesloten raakt in de liefde en zijn eigen werk. Niet alleen het thema is typisch voor jou, ook de droomlogica doet aan je eerdere werk denken. Wat heb je daar toch mee?

Charlie Kaufman: Dromen worden in narratieve cinema meestal als gemakkelijkheidsoplossing gebruikt. Je krijgt de plotlijnen niet aan elkaar geregen? Er ontbreekt een verklaring? Stop er een droomsequentie in! Dat interesseert me niet, de realiteit wel. En vooral: de psychologische processen die de realiteit vormgeven. Alleen is het onmogelijk om in een film de realiteit in al haar complexiteit weer te geven. Vandaar dat ik het via een droomlogica probeer. Zo kun je niet alleen de acties van je personages weergeven, maar kun je ook uitbeelden hoe ze die ervaren en wat hen daartoe drijft. Ik maak dus wel degelijk realistische cinema, alleen bouw ik die op via logische en intuïtieve associaties.

Put je daarvoor uit je eigen dromen?

Kaufman: Soms. Dromen kunnen me heel diep raken. Of ik word euforisch wakker, of ik duik van de angst meteen weer onder de lakens. Alleen: ik herinner me zelden een droom volledig. Het zijn veeleer de basisemoties of bepaalde details die ik in mijn films verwerk.

Dreig je daarmee jezelf niet tot een formule te reduceren?

Kaufman: Is David Lynch een formule? Of Luis Buñuel? Ik bezig die methodiek inderdaad vaak, maar het komt er op aan voldoende creatief te zijn om telkens boeiende varianten te verzinnen. Ik denk niet dat ik al twee dezelfde films heb gemaakt. Bovendien had Confessions of a Dangerous Mind helemaal geen droomlogica. Ik beschouw mezelf niet als een gimmickauteur, maar – zoals dat ook voor dromen geldt – iedereen heeft recht op een eigen interpretatie.

In het verleden gaf je toe soms gefrustreerd te zijn metde manier waarop je scenario’s werden verfilmd. Is ‘Synecdoche, New York’ wél de film die je voor ogen had?

Kaufman: Mag ik mijn joker inzetten? (Lacht) Ik mag zeker niet klagen over de regisseurs die mijn scenario’s hebben verfilmd, maar wilde wel eens uitvissen wat ik er zelf van zou bakken. Ik heb me in ieder geval geamuseerd – al was het dan een totaal andere ervaring. In mijn verleden in het theater had ik al met acteurs gewerkt, maar film blijft een stiel apart. Je moet voortdurend beslissingen nemen, mensen vragen je van alles waarop je geen antwoord hebt, je moet de hele tijd het budget en het draaischema in de gaten houden en de uren zijn slopend. Aan je schrijftafel is de druk veel minder.

Klopt het dat je aanvankelijk niet zelf wilde regisseren?

Kaufman: (Knikt) Oorspronkelijk zou Spike Jonze het doen, maar aangezien het script lang op zich liet wachten – bij mij altijd het geval- en hij intussen een ander project in de steigers had staan, heb ik hem gevraagd om het aan mij over te laten. Het script was ook totaal anders uitgedraaid: het zou aanvankelijk een psychologische horrorfilm worden, maar werd een heel persoonlijk, idiosyncratisch project waarin ik als enige nog de weg vond. (Lacht)

Je draagt de reputatie érg gesloten te zijn. Is dat alsregisseur geen handicap?

Kaufman: Ik ben geen brulboei en ik háát ruzies. Maar je moet ook niet alles geloven wat je over me leest. Weet je,regisseren is als kinderen opvoeden. Ik heb twee dochtertjes en vader zijn, is ook iets waarvan ik in het begin geen kaas gegeten had. Soms kom je echter in situaties terecht waarin je nu eenmaal je verantwoordelijkheid moet opnemen en niet al te veel onzekerheid mag uitstralen. Dat geldt thuis én op de set. Soms is het met acteurs zweten en zwoegen, maar dat verzinkt in het niets in vergelijking met de angsten die je uitstaat als je dochtertje plots de mazelen heeft, je alleen thuis bent en niet meteen het apotheekkastje vindt. (Lacht)

Synecdoche, New York

Vanaf 13/5 in de bioscoop.

Being Charlie Kaufman

Retrospectieve tot 26/6 in Flagey, Brussel, www.flagey.be

Door Dave Mestdach