Vrijdag 26/8, 23.45, NPO2

In Polen stel je maar beter niet te veel vragen over het verleden. Dat heeft ook de Pools-Britse regisseur Pawel Pawlikowski ondervonden met Ida. (2013). Zijn fraaie drama won over de hele wereld vijfenzestig filmprijzen, waaronder de Oscar voor beste buitenlandse film – een unicum voor de Poolse film. Maar hoe de film werd gelauwerd, hoe meer hij in het thuisland werd gehaat.

Ida speelt zich af in het Polen van 1962 en vertelt het indringende verhaal van een jonge vrouw (Agata Trzebuchowska) die haar geloften wil afleggen in het klooster waarin ze is opgegroeid. Voor het zover komt, moet Ida van de abdis haar tante en enige familielid (Agata Kulesza) gaan bezoeken. Zij is een arrogante, verbitterde vrouw en draagt de bijnaam Rode Wanda omdat ze tijdens het Poolse stalinistische regime van net na de Tweede Wereldoorlog openbaar aanklager was. Zij vertelt Ida dat ze Joods is. Samen trekken ze in een Wartburg door Polen, op zoek naar de waarheid over Ida’s verdwenen ouders.

De Joodse problematiek was in Polen altijd al een heikel onderwerp , ook omdat de antisemitische hetze er na de Holocaust niet verdween. Dat Pawlikowski onder meer laat zien hoe een Pool Joden vermoordt uit angst voor Duitse represailles, zorgde bij sommige Polen voor verontwaardiging. Toen de Poolse openbare omroep Ida uitzond, werd de film voorafgegaan door een kort discussieprogramma dat er kwam op initiatief van het nationalistische Reduta Dobrego Imiena (de Poolse Liga tegen Laster). Ze verwijten de makers dat de film historisch onjuist is en dat er een te negatief beeld wordt opgehangen van de Polen tijdens de nazibezetting. Pawlikowski reageerde met afkeer op die beschuldigingen. Terecht overigens.

Dit beklemmende drama, opgenomen in een mysterieus en buitengewoon mooi zwart-wit, buigt zich over het lot van de Poolse Joden tijdens de oorlog en durft wijzen op de negatieve aspecten van het Poolse verleden. Deze als een sobere roadmovie verpakte odyssee kaart bovendien universele thema’s aan zoals schuld, vergiffenis, spiritualiteit en het romantische verlangen, een item dat al aan bod kwam in Pawlikowski’s My Summer of Love (2004). De landschappen en locaties in Ida zijn bijna altijd leeg en verlaten, maar in de grote onschuldige ogen van Ida lees je afwisselend angst, verwarring en ontroering, emoties die worden gevat in verbazingwekkend gekadreerde beelden die op hun beurt refereren aan de subversieve artisticiteit van de Oost-Europese film van de jaren zestig. Een esthetisch knappe film over de Poolse identiteit.

LUC JORIS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content