De tv-kijker wrijft zich de ogen uit. Niet alleen bij het zien van de karrenvracht nieuwe programma’s die over hem wordt uitgestort, maar ook door hun opvallende aankleding. Tv-decors in Vlaanderen: een bijkomstigheid waar men pas te elfder ure aan denkt of een kunst op zich? We legden het voor aan de decorgoeroes van VRT en Woestijnvis.

Radio met decor

Designstoelen, kristallen lusters, neonlichten of de gezellige gloed van een open haard: het is nog niet zo héél lang dat decorelementen een wezenlijk onderdeel van elke televisieshow zijn geworden. ‘Die traditie is geleidelijk en vooral de eerste decennia zeer langzaam gegroeid’, zegt Yves Podevyn, samen met Ludovic Beun regisseur-artdirector bij de VRT. Zij zijn de breinen achter de meeste decors van de nieuwe VRT-nieuwsprogramma’s. ‘Helemaal in het begin werd de NIR-televisie – de voorloper van de BRT die in 1953 van start ging – gemaakt door radiomensen. Toen men merkte dat tv toch iets heel anders is, heeft men mensen uit de theaterwereld aan boord gehaald die met decors aan de slag gingen, en na een tijd ook voorzichtig met belichting. Onder meer Bert Struys ( later beroemd en berucht om zijn eigenzinnige werkwijze bij het maken van vermaarde BRT-jeugdfeuilletons zoals ‘Kapitein Zeppos’ en ‘De Kat’; nvdr. ) heeft bakens verzet. Maar het is pas eind jaren tachtig echt vooruit beginnen te gaan, onder meer door de komst van intelligent licht waardoor je veel meer mogelijkheden kreeg.’

Het Sportgala, met dank aan U2

Op de vraag waar ze hun inspiratie halen om voor elk programma een ander decor te verzinnen, antwoorden Podevyn en Beun als uit één mond: ‘Entertainment! Dagelijks bestoken we elkaar met YouTubeclips waar we inspiratie uit kunnen halen. Een naam waar we onmogelijk omheen kunnen is U2. Die hebben baanbrekend werk geleverd met vooral Pop Mart en Zooropa, maar ook met hun latere wereldtournees. Bijvoorbeeld in het Sportgala, afgelopen december op Eén, zaten daarvan invloeden in het decor. Maar U2 is meer dan inspiratie, ze dragen ook bij tot de ontwikkeling van de sector. Zo worden er nieuwe technieken bedacht speciaal voor de wereldtournees van U2. Is zo’n tournee een succes, dan betaalt de investering in nieuwe technieken zich al voor een stuk terug, waardoor ze al iets betaalbaarder worden voor tv-zenders met een bescheidener budget. De ledtechnologie die we nu gebruiken in de achtergrond van het VRT Nieuws, is bijvoorbeeld een heel eind vooruitgeholpen door U2.’ Maar Bono en co. zijn niet de enige invloed uit de popmuziek. Voor het decor van de MIA’s – de nieuwe Vlaamse Music Industry Awards – inspireert Beun zich momenteel op de minimalistische video- clip van Arctic Monkeys’ Brainstorm, waarvan hij ons prompt het YouTubefilmpje op zijn zwarte iPhone toont.

De Apple-look

Jawel, Beun heeft een iPhone, ook al is het toestel voorlopig alleen via Amerikaanse import te verkrijgen. Beun heeft een boon voor all things Apple, in die mate zelfs dat het typische design van het merk vaak terugkomt in zijn ontwerpen. Eeder dit jaar moesten Podevyn en Beun met hun ontwerp van het verkiezingsprogramma Zeg nu zelf, dat eruitzag als een horizontaal liggende iPod, enkel het decor van de Oscaruitreiking laten voorgaan voor een internationale prijs. En, zo zegt Beun, zijn zwarte iPhone is een belangrijke invloed geweest op het decorontwerp van Het Journaal. ‘Zes jaar lang baadde het VRT-nieuws in wit licht, nu voert zwart de hoofdtoon in een strak uitgelijnd decor. Waarom? Zowel op de website als in de uitzendingen zullen videobeelden een steeds prominentere plaats innemen. En tegen een zwarte achtergrond komen zulke beelden nu eenmaal beter uit.’

The Good, the Bad and De Slimste

Dat zwart wérkt, hadden ze eerder al bij De Slimste Mens begrepen, maar regisseur Luc Lemaitre haalde zijn inspiratie niet bij muzikanten noch bij de Apple-ontwerpers maar wel in de film. ‘Spaghettiwesterns waren een belangrijke inspiratiebron voor het decor van De Slimste Mens ter Wereld‘, vertelt hij. ‘Herinner je je de close-ups van de ogen in die films? Het bracht ons op het idee om de gezichten van de kandidaten in splitscreens te presenteren. En het zwart in het decor is geïnspireerd op die kenmerkende dikke cinemascopebanden bij spaghettiwesterns. Hoewel het vaak op protest stuit, bijvoorbeeld bij de Nederlanders die we adviseerden bij het maken van hun Slimste Mens, vind ik dat zwart chic. We gebruiken het ook bij De Pappenheimers, waarvan het logo tussen de spelersdesks overigens geïnspireerd is op dat van Minority Report.’

Artdecor

Tv-decors zien er soms heel kunstig uit en af en toe zit een kunstenaar daar voor iets tussen. Eind jaren zestig, begin jaren zeventig liet bijvoorbeeld de Nederlandse VPRO beeldend kunstenaar Wim T. Schippers zijn gang gaan met maffe popartachtige decors als dat van Sjef van Oekels Discohoek tot gevolg. ‘Maar dat was eerder uitzonderlijk’, zegt Ludovic Beun. ‘Ik zou graag met een kunstenaar een decor ontwerpen, maar ik vrees dat dit te hoog gegrepen is voor onze budgetten. Al zijn er in Vlaamse tv-decors wel invloeden uit de hedendaagse kunst binnengesijpeld. Denk maar aan het culturele praatprogramma Container. Dat heeft heel wat kritiek gekregen, maar het is een decor dat in ons collectief geheugen zit, het was bijna performance art. Ik heb dat minimalisme in mindere mate proberen toe te passen in Tv-Gasten, het praatprogramma van Friedl’ Lesage met alleen maar meubilair en twee radiomicrofoons. Ook daar is heel wat kritiek op gekomen.’

Sfeer uit de kringloopwinkel

Hoewel men even vaak teruggrijpt naar vintagemeubels, soms gewoon uit een kringloopwinkel, zit er meer design in Vlaamse tv-programma’s dan je zou denken. ‘Voor Advocaat van de Duivel, een verkiezingsprogramma van Luc Alloo, hebben we bijvoorbeeld een zetel van Arne Quinze gebruikt’, zegt Ludovic Beun. ‘De rode zetels uit het vorige TerZake-decor waren er van Charles Eames, bij Zomer 2005 zat men dan weer op een zetel uit het Designmuseum van Londen – zoiets krijgen we voor alle duidelijkheid in bruikleen – en bij Volt zit het publiek nu op Fatboypoefen.’ Meubels dragen dan ook bij tot de sfeer van een gesprek, weten ze als geen ander bij De Laatste Show, waar ze als eersten opnieuw de tafel introduceerden. ‘Door een tafel zitten mensen dichter bij elkaar, wat zowel gemoedelijkere als scherpere gesprekken oplevert’, zegt regisseur Erik Hauters. ‘We hebben de tafel speciaal laten maken omdat ze smal moest zijn. Praktisch gezien is dat nochtans niet alles, we maken het ons een stuk moeilijker om iedereen in beeld te kunnen brengen.’

Britse bollen

In de VS houden gespecialiseerde bedrijven zich bezig met nieuwsdecors ontwerpen die vervolgens naar de rest van de wereld verscheept worden, doorgaans voor commerciële zenders. ‘Originaliteit is dan niet gegarandeerd’, waarschuwt Podevyn. ‘Zo leverde Redbee Media, het bureau voor grafische vormgeving van de BBC, de ‘bollen’ bij de verandering van TV1 naar Eén. Binnen het jaar zijn we daar zelf aan beginnen sleutelen om er meer dynamiek in te krijgen. En op een congres zag ik dat ze diezelfde bollen ook aan een ander bedrijf hadden verpatst. Voor de vernieuwing van Canvas en het Nieuws hebben we samengewerkt met Why Not Associates uit Londen, tot ieders tevredenheid. Trouwens, met een grafisch bedrijf als Pix-it en het decorhuis Pièce Montée beschikken we ook in Vlaanderen over topniveau.

Inspiratie van New York tot Barcelona

‘Je houdt constant je ogen open’, weet Ludovic Beun. ‘Film, muziek, maar ook bars en hotellounges kunnen inspiratie leveren. De Tabel Van Mendelejev is gebaseerd op een New Yorkse club en voor Tv-Gasten heb ik zelfs het logo van een restaurant in Barcelona gebruikt. Voor de vormgeving van Canvas en het Nieuws zijn we teruggegaan naar oude print: magazine en affiches.’ Vooral bij Woestijnvis hebben ze een patent op ongewone vondsten. ‘Erik Watté (medeoprichter en oud-strijdmakker van Vandenhaute en Uytterhoeven; nvdr.) is daar straf in’, zegt Erik Hauters. ‘Zo heeft De Laatste Showband een paar jaar onder ettelijke trossen kerstlichtjes gespeeld. Dat had Erik gezien op beelden van een modeshow. Het zág er ook prachtig uit, alleen was zoveel licht samen een praktische hel. Ik denk dat elke betrokken technicus wel eens een elektrische schok heeft gekregen.’

Decor volgt inhoud

Iedere decorontwerper geeft deemoedig toe wel eens een miskleun begaan te hebben. Zo schaamt Podevyn zich nog steeds om het Journaal-decor uit de jaren negentig waarbij een lichtslang als een rivier doorheen het tafelblad liep. Woestijnvis op een miskleun betrappen is uiteraard moeilijk. Het is ook het laatste wat je kan zeggen van het decor van Alles Komt Terug – u herinnert zich misschien nog het gigantische poppenhuis van waaruit Mark Uytterhoeven en Rob Vanoudenhoven presenteerden – maar toch heeft regisseur Luc Lemaitre z’n bedenkingen. ‘Achteraf gezien hebben we al die kamertjes maar weinig benut en bleven we voor de gesprekken in eenzelfde ruimte. Dit is ook het enige decor dat we bedacht hebben vóór de inhoud van het programma rond was. Ons uitgangspunt is: eerst moet het programma op papier helemaal kloppen. En daarna moet alles bijdragen tot het geheel: muziek, licht, decor… en altijd volgen we de aanwijzingen van bedenkers als Mark Uytterhoeven en Tom Lenaerts.’ Of zoals Podevyn en Beun het zeggen: ‘Pas als het programma slecht is, gaat opvallen of het een goed of een slecht decor is.’

Door Hans Van Goethem