Donkere nevels pakken zich samen, monotone bassen rollen dreigend ter aarde terwijl weemoedig gezang door de duisternis schemert. Een pertinente ganjageur dringt de atmosfeer binnen. Het kan maar één ding betekenen: Massive Attack is terug. ‘Zoals bij alle goede koppels zat er na zoveel jaren samen sleet op onze chemie.’

Zeven jaar na hun vorige album maken de triphopveteranen uit Bristol zich op voor een comeback. Het duo Robert ‘3D’ Del Naja en Grant ‘Daddy G’ Marshall heeft alweer een mooie cast aan gastvocalisten rond zich verzameld. Ouwe getrouwe Horace Andy is op post, maar voor de rest niets dan nieuwe gezichten op Heligoland, hun vijfde worp in negentien jaar tijd.

We hebben het opgezocht: Heligoland is een Duitse archipel in de Noordzee, amper twee vierkante kilometer groot. Wat heb je met het eiland?

3D: Het is een intrigerend stukje grond. Het hoort bij Duitsland, maar er rijden geen auto’s, er staan zo goed als geen bomen en het is belastingvrij. Het eiland heeft ook een vreemde militaire geschiedenis. Zo heeft het Britse leger er de grootste subnucleaire bom ooit doen ontploffen. Dat het eiland eventueel vernietigd zou worden, was – en ik citeer – ‘een aanvaardbare mogelijkheid’. (Lacht) Ik houd ook van de desoriënterende klank en spelling van het woord, het zou een anagram kunnen zijn. Culturele desoriëntatie is een van mijn stokpaardjes.

Verklaar je nader.

3D: We leven in het zogezegde infor-mation age, een excuus om de meeste mensen langs alle kanten met informatie te bombarderen. Ons brein kiest ervoor bepaalde zaken op te slaan en andere af te stoten. Dat moet wel, anders slaat je hoofd tilt. Wat mij interesseert, is hoe we onder die stortvloed aan woorden en beelden als mens evolueren. Hoe moeten we ons met al die input oriënteren? Informatie was nog nooit zo gemakkelijk beschikbaar als vandaag, toch gaan we er als mens verstandelijk niet op vooruit.

Stigma

Met songs als ‘Pray For Rain’ en ‘Splitting The Atom’ komt het politieke engagement van Massive Attack op de voorgrond.

3D: We zijn altijd een politieke groep geweest, zij het dan politiek met een kleine p.’ Ik ben actief in de vredes-beweging en ijver voor de Palestijnse zaak, maar ik hoef dat engagement niet per se in songs te etaleren. Maar het is er wel, tussen de regels. Toen ik Sinéad O’Connor als zangeres vroeg op 100th Window was dat een politiek statement. Helaas waren veel journalisten te druk bezig met het afkraken van de plaat om dat te beseffen. (Grijnst)Anyway, de desoriëntatie laat zich ook politiek voelen. De gewone man heeft geen vertrouwen meer in de politiek, omdat er geen duidelijke richting meer is. De grote ideologieën zijn in rook opgegaan. Rechts en links bestaan niet meer, het politieke proces dobbert koersloos in het midden.

De volgende Britse regering zou wel een conservatieve kunnen zijn.

3D: Jazeker, maar wat betekent dat nog? In de tijd van Margaret Thatcher wist je: de conservatieve Tories zijn een bende klojo’s. De huidige socialistische partij is echter zo centrumrechts als wat! Wolven in schapenvacht zijn het. Ons land wordt bestuurd als een corporatie en Gordon Brown is een CEO die zijn aandeelhouders tevreden wil houden. Het pluspunt aan deze verziekte situatie is dat het kapitalisme zijn glans lijkt te verliezen. De Amerikaanse droom komt niet uit, pech gehad mensen! Maar genoeg politiek, kunnen we het over de muziek hebben?

Graag! Naar goede gewoonte klinkt jullie album anders dan het vorige. Toch verenigt ‘Heligoland’ de donkere soul van jullie begindagen met de rockgerichte sound van ‘Mezzanine’. Correct?

3D: Ik begrijp wat je bedoelt. De voorbije vijftien jaar deden we ons uiterste best om van het verleden weg te vluchten. Het triphopstigma, zie je? Nu grijpen we terug naar de invloeden uit onze jeugd: bands als The Specials, The Clash en PIL, maar ook de Afro-Caribische geluiden uit de zwarte wijken van Bristol. Het album heeft een droge, spartaanse sound, ver verwijderd van het klinische 100th Window of de dreigende sound van Mezzanine.

Was het een vloek om te debuteren met een instantklassieker als ‘Blue Lines’?

3D: (Zucht) Begrijp me niet verkeerd, ik houd nog steeds van Blue Lines, maar commentaar als ‘jullie nieuwe album is tof, maar het is geen tweede Blue Lines‘ maakt me gek. Hallo mensen! Het is wat het was, Blue Lines is bijna twintig jaar oud, gemaakt met samplers uit de prehistorie. Je kunt de geschiedenis niet terugdraaien.

Rivaliteit

‘100th Window’ maakte je zowat in je eentje, nu is Grant Marshall alias Daddy G weer van de partij. Zijn de brokken gelijmd?

3D: We zijn niet op de sofa van een therapeut gaan liggen, hoor – wij zijn Metallica niet! (Lacht) Zoals bij alle goede koppels zat er na zoveel jaren samen sleet op onze chemie. Het enige wat we nodig hadden, was tijd apart. Ik ken Grant al mijn hele leven, hij is als een broer voor me. Als we botsen, botsen we goed. Maar tijd heelt alle wonden.

Zie je Trickey nog wel eens?

3D: Ik ben hem onlangs tegen het lijf gelopen in Parijs. We zaten meteen weer op dezelfde golflengte – zo zie je maar. Conflicten gaan een eigen leven leiden. Voor je het beseft, ontwikkel je donkere gedachten ten opzichte van iemand zonder te weten waarom. Mijn deur staat in elk geval open voor Tricky. Als hij zin heeft is hij er de volgende keer opnieuw bij.

Een opvallende gast op ‘Heligoland’ is Adrian Utley van Portishead. Was er ooit sprake van een vete tussen Portishead en Massive Attack?

3D: Een gezonde, maar kinderachtige rivaliteit. Toen James Lavelle (van Mo’ Wax en UNKLE; nvdr.) met de term ’triphop’ op de proppen kwam, werden alle bands uit Bristol op één hoop gegooid. Ik vond het best een treffende omschrijving, maar wij hadden helemaal geen zin om deel uit te maken van een ‘scene’. We zwommen allemaal in dezelfde vijver en die was veel te klein voor zo veel ego. Het was ónze vijver! (Lacht)

Ook Damon Albarn is van de partij. Hoe komt het dat die samenwerking zo lang op zich heeft laten wachten?

3D: Goede vraag, aangezien Damon zijn idee voor Gorillaz bij Massive Attack heeft gepikt. (Lacht) Eindelijk bewijst hij ons een wederdienst – grapje! Ik ben Damon erg dankbaar, want dankzij hem is dit album zo goed. Toen we in zijn Londense studio bivakkeerden, ontstond er nieuwe energie. Door ons uit Bristol weg te halen, bracht hij ons terug naar de bron.

X-factor

Met Hope Sandoval voeg je een nieuwe naam toe aan jullie lange lijstje gastzangeressen. Aan welk profiel moeten zulke dames beantwoorden?

3D: De persoonlijkheid die iemand uitstraalt, is even belangrijk als zijn of haar stem. Mooi kunnen zingen volstaat niet. Kijk maar naar X-Factor: allemaal mensen met een goede zangtechniek en dito stem, maar ze klinken leeg. Je ziel in een song leggen kun je niet leren, een goede zanger gidst de luisteraar naar een andere dimensie.

De song ‘Paradise Circus’ werd voorzien van een opvallende videoclip met een grote XXX-factor.

3D: (Lacht) Ik wilde dat ik die pluim op onze hoed kon steken, maar die clip is volledig de verdienste van Toby Dye, de regisseur. In plaats van een bom geld in één videoclip te investeren, hebben we de centen netjes verdeeld over verschillende beginnende regisseurs die carte blanche krijgen. Het is geen doorsneefilmpje voor op MTV, maar dat waren onze vorige videoclips evenmin.

Je hebt intussen veel ervaring met filmsoundtracks, op welke ben je het trotst?

3D: Ik vond Gomorra behoorlijk geslaagd. Een geweldige film die geen muziek nodig had, dus dat is precies wat ik deed: niets! Op één scène na dan, het moment dat nieuwe maffia-rekruten als inwijdingsritueel met een kogelvrije vest aan een kogel incasseren. Het is ironisch: vijf soundtracks op mijn naam en degene die het meest gewaardeerd wordt, bestaat hoofdzakelijk uit stilte, bijna een unicum in de hedendaagse cinema. De meeste mensen voelen zich ongemakkelijk bij stilte, het dwingt hen na te denken.

Houd jij een verlanglijstje bij met potentiële medewerkers?

3D: Man, je wilt het niet weten! Ik zou dolgraag nog met Tom Waits werken, met Gill Scott Heron, Aaron Neville, Patti Smith en ga zo maar door.

En Grace Jones? Haar optreden op het door jullie gecureerde Meltdownfestival luidde haar comeback in.

3D: Grace ontmoeten was een geweldige ervaring – zodra ik over de schok heen was tenminste. Haar reputatie van lastige tante is een mythe, ze was zo lief als een kattenjong. Ik geloof niet in het cliché ‘ontmoet nooit je helden’. Het is net goed om je idolen te ontmoeten, dan zie je dat het ook mensen met gebreken zijn. Behalve voetballers dan.

Pardon?

3D: Een goede raad: ontmoet nooit je voetbalhelden! Ook al spelen ze voor je favoriete team, het zijn stuk voor stuk eikels met slechte manieren, gebrek aan stijl en te veel geld waar ze niets nuttigs mee doen.

Heb je ooit al zangers van je wishlist geschrapt?

3D: Ja, maar enkel omdat ze ons verlaten hebben. Nina Simone bijvoorbeeld, de dag dat ze stierf, was een zwarte bladzijde in de muziekgeschiedenis. Idem voor Jeff Buckley. Bijna hadden we Teardrop met Jeff opgenomen. Hij hokte samen met Liz Fraser in een Engels hotel toen wij Mezzanine aan het opnemen waren. Ze hebben er een prachtige duet van gezongen, maar er bestaan jammer genoeg geen tapes van. Die opname bewaar ik eeuwig in mijn geheugen.

Heligoland

Uit op 5/2 bij EMI.

Door Jonas Boel

‘Commentaar als ‘jullie nieuwe album is tof, maar het is geen tweede ‘Blue Lines’ maakt me gek. ‘Blue Lines’ is bijna twintig jaar oud. Hallo mensen!’