Politiek en sport, zwart en blank gaan in hand in hand in Invictus, Clint Eastwoods feelgooddrama over het WK rugby dat Zuid-Afrika voorgoed veranderde. Een gesprek met good ‘ole Clint over de Springboks, president Mandela en diens verzoeningspolitiek. ‘Ik wist dat ik moest vermijden om Mandela als een Christusfiguur af te schilderen, maar hij is er verdorie één.’

Een historisch drama over Zuid-Afrika, de erfenis van het apartheidsregime en de inspirerende rol van president Nelson Mandela, opgebouwd rond een heroïsche rugbyoverwinning? Geef toe: een Oscargeiler script dan dat van Invictus kun je nauwelijks bedenken. Gelukkig staat regisseur Clint Eastwood niet meteen bekend om zijn huilerige bidprentjes of goedkope Schmaltz.

Voor zijn dertigste langspeler als regisseur baseerde Hollywoods grootste levende legende – 79 inmiddels – zich op het boek Playing The Enemy: Nelson Mandela And The Game That Changed A Nation van journalist John Carlin. Daarin wordt niet alleen kond gedaan van het WK rugby in 1995, dat tot ieders verbazing werd gewonnen door gastland Zuid-Afrika, waar een jaar eerder het apartheidsregime werd afgeschaft. Het boek doet ook het relaas van de relatie tussen toenmalig president Nelson Mandela en François Pienaar, de aanvoerder van Zuid-Afrika’s nationale rugbyteam.

Hoe die twee precies met elkaar in contact kwamen, ze van de Springboks – de bijnaam van het bijna uitsluitend blanke team – helden van de Regenboognatie wisten te maken en hun WK-winst voor verzoening zorgde in een land waar zwart en blank jaren vanelkaar gescheiden leefden: Eastwood zet het in zijn gekende, klassieke no-nonsensestijl om tot een politiek feelgooddrama. De National Board of Review – de gilde van de Amerikaanse filmcritici – bekroonde hem daarvoor alvast tot beste regisseur.

Ook Morgan Freeman zou binnenkort wel een paar prestigieuze prijzen kunnen wegkapen. Hij incarneert in Invictus immers Nelson Mandela, de legendarische ANC-leider die wegens zijn strijd tegen de apartheid meer dan 27 jaar gevangen zat op Robbeneiland, maar van 1994 tot 1999 fungeerde als Zuid-Afrika’s eerste democratisch verkozen president. ‘Morgan had Mandela al meermaals ontmoet’, aldus Eastwood, die vorige jaren nog indruk maakte met Million Dollar Baby (2004), Letters from Iwo Jima (2006) en Gran Torino (2008) en intussen alweer aan de thriller Hereafter begonnen is.

‘Vandaar dat Mandela zelf graag wilde dat Morgan hem zou vertolken, als er ooit een biopic kwam. Lange tijd was er sprake van een verfilming van The Long Walk Home of een ander biografisch boek. Morgan heeft veel tijd met hem doorgebracht. Hij weet aan welke knie hij artritis heeft en praat precies zoals Mandela. Zelf heb ik Mandela tijdens de opnames ook even ontmoet, maar over de film hebben we niet echt gepraat. Hij mag op zijn 88e dan niet meer zo fier rechtop staan als weleer: hij blijft een van de meest charismatische mensen die ik ooit heb gezien. Ik wist dat ik moest vermijden om hem in de film als een Christusfiguur af te schilderen, maar hij is er verdorie één. Kijk naar wat hij in zijn leven heeft bereikt en meegemaakt.’

‘Invictus’ wordt overal getipt als Oscarfavoriet. Hoe blijf je het klaarspelen?

Clint Eastwood: Ik ben blij dat men er zo over denkt. Ik blijf gewoon films maken over onderwerpen die zich aandienen en me sterk aanspreken. Soms lees je een boek dat je goed vindt en bewerk je dat vervolgens tot een film. Soms krijg je een origineel scenario aangeboden. In dit geval was het Morgan Freeman die me belde, me het project uitlegde en vroeg of ik het niet aan Warner Brothers wilde voorleggen. Die vonden het onmiddellijk een goed idee en gaven me groen licht.

Wat wist je over Mandela voor je aan de film begon?

Eastwood: Niet zo veel eigenlijk. Ik wist wat iedereen wist door over de jaren heen het nieuws te volgen van zijn strijd tegen het apartheidsregime en de politieke problemen in Zuid-Afrika. Ik kon me nog dingen herinneren van zijn vrijlating en zijn verkiezing tot president, maar van die nationale verzoening via het WK rugby had ik nog nooit gehoord. Dat vond ik een enorm creatief idee. Bovendien vond ik dat het inspirerend kon werken voor andere politici, omdat het bewijst dat je soms buiten de lijntjes moet kleuren als je iets positiefs gedaan wilt krijgen. En dat deed Mandela, door zijn beleid te baseren op verzoening en niet op angst.

Wat is er zo speciaal aan een sportgebeurtenis dat er zo’n verzoenende kracht van uitgaat?

Eastwood: Als je voor eenzelfde team supportert, maakt het even niet meer uit dat de andere fans misschien heel andere filosofische opvattingen hebben. Voor één keer vormt iedereen een hecht blok. Heel even zijn we allemaal kameraden.

Jij kent Morgan al lang, aangezien je ‘Unforgiven’ en ‘Million Dollar Baby’ met hem hebt gedraaid. Hoe voelde het om hem tot Mandela te zien transformeren?

Eastwood: Het voelde heel natuurlijk aan, omdat ik ook altijd gevonden heb dat Morgan de enige geschikte acteur was om Mandela te spelen. Ik had al wel verhalen over Mandela gelezen, maar nog nooit een filmscript. Toen Morgan me belde dat hij een geweldig project voor me had, vertelde hij er niet bij dat het over Mandela ging. Naarmate ik het script las, begreep ik echter steeds beter wat voor een speciale man Mandela wel is. Indertijd ging hij tegen de wil in van zeker zeventig procent van de bevolking door de Springboks te steunen (die als een relict van het apartheidsregime werden aanzien, gezien rugby een sport voor blanken was; nvdr. ). Toch is hij er uiteindelijk als nationale held uitgekomen. Blijkbaar was Mandela echt een grote rugbyfan en hoewel het nationale rugbyteam wegens de internationale boycots verschillende jaren niet gespeeld had, wist hij zowel de teamkapitein als het team zelf tot grootse daden te inspireren.

Het is de derde keer dat je met Morgan samenwerkt. Maakte dat het makkelijker?

Eastwood: Neen, ik moest hem nog altijd de hele tijd bij het handje houden. (Lacht) Even ernstig: Morgan is altijd enorm goed voorbereid en dat maakt werken met hem kinderspel.

De rol van de blanke teamkapitein François Pienaar wordt dan weer vertolkt door Matt Damon.

Eastwood:(Knikt) Ik ben altijd al een fan van hem geweest en vond hem meteen geschikt voor de rol. Trouwens, hij was ook erg gretig en heeft alles over Pienaar en zijn relatie met Mandela intensief opgezocht. Bovendien had hij het Zuid-Afrikaanse accent perfect onder de knie. Ik moet eraan toevoegen dat de echte Pienaar zowel Matt als mezelf uitstekend heeft geholpen. Matt trok vaak met hem op, wist perfect wat zijn filosofie was en volgde zelfs rugbytraining bij hem. Toen we die kampioenschapscène moesten draaien, zei Matt: ‘Geen fake gedoe graag. We gaan rugby spelen zoals het hoort.’ Zoals je weet, is rugby een behoorlijk ruwe sport. Het lijkt wat op American football, maar dan zonder helm of beschermstukken. We hebben de rugbyscènes heel snel en efficiënt ingeblikt. Het was koud die dag en iedereen kreeg ook nog eens ijswater over zijn kop. Dan is het niet het moment om het rustig aan te doen en te zeggen: ‘Ga rechts. Ga links.’ Of andere blah, blah, blah.

Je hebt de film volledig op locatie gedraaid in Zuid-Afrika. Naar verluidt hadden de Zuid-Afrikaanse rugbyfans zelfs een speciaal liedje voor jou.

Eastwood: Dat hadden ze voor iedereen. We hadden honderden figuranten die constant aan het zingen waren. Dat gaf me het idee om hun liedjes ook in de film te stoppen. Vandaar dat ik de geluidsman op een gegeven moment heb gevraagd om in de tribunes te gaan staan. Sommige van die liedjes hebben we volledig overgenomen, andere hebben we wat bijgewerkt. Het was in elk geval een enorm leuke ervaring om duizenden Zuid-Afrikanen voor mij en Matt Show me Your Hula te horen zingen. De Zuid-Afrikaanse boyband Overtone staat touwens ook op de soundtrack. Hopelijk wordt het hun internationale doorbraak.

Had je de film ook in Hollywood kunnen draaien?

Eastwood: Toch niet. Dat is trouwens nooit in me opgekomen. Ik heb wel enkele Amerikaanse en Britse acteurs gebruikt, maar de meeste cast- en crewleden waren Zuid-Afrikaans.

Acteurs zeggen vaak over jou dat je hen niet regisseert, maar assisteert. Je zou hen heel veel speelruimte laten. Waar komt die werkmethode vandaan?

Eastwood: Wellicht omdat ik graag kalmte heb op de set. Niet alle opnames uit mijn carrière zijn even rustig of makkelijk geweest, maar ik denk dat de voornaamste taak van een regisseur toch het creëren van een relaxte werkomgeving is. Acteurs moeten zich thuis voelen. Als je een heel dramatische scène draait, is het aan de acteur om de adrenaline op te roepen. Dan moet je als regisseur niet beginnen te brullen om hen klaar te stomen. Je moet een veilige plek maken voor je acteurs en zeker geen extra onzekerheden aanbrengen.

Wat is de ‘boodschap’ van ‘Invictus’, om maar even een belegen term te bezigen?

Eastwood: Pienaar probeert het beste in hemzelf en zijn teammaats naar boven te halen. Dat is een filosofie die ik in mijn leven ook altijd gehuldigd heb. Waarschijnlijk heb ik mijn kinderen zelfs doodverveeld door steeds maar weer diezelfde les op te drammen. Ik blijf ervan overtuigd dat als je steeds het beste van jezelf tracht te geven, je daar vroeg of laat ook voor beloond wordt.

Je bent er een paar maanden geleden zelfs voor geridderd door de Franse president Nicolas Sarkozy.

Eastwood: Zo zie je maar. Ik ben nu een Franse ‘Legion of Honour Commander’. Je bent gewaarschuwd. (Lacht)

© Planet Syndication.

Vertaling en bewerking Dave Mestdach

INVICTUS

Vanaf 13/1 in de bioscoop.

Door Anne M. Raso