Brian De Palma mag dan bekend staan voor zijn Hitchcockimitaties en hypergestileerde thrillers, het is lang niet de eerste keer dat hij via zijn werk een standpunt ventileert. Soms ligt de maatschappijkritiek er dik bovenop, soms moet je tussen de regels lezen, maar zelden is een politiek standpunt afwezig.

Onbetrouwbare politici

‘De moord op Kennedy was de eerste keer dat we onze leiders niet meer geloofden’, zei De Palma ooit, in wiens films politici en overheidsinstanties zelden betrouwbaar blijken. In Greetings is een van de drie hoofdpersonages bezeten door de moord op JFK. The Fury draait rond één grote politieke samenzwering. De moord in Blow Out is een politieke aanslag, met een hoofdpersonage dat op de duur elk vertrouwen verliest in het systeem. Mission: Impossible is nog zo’n voorbeeld van een film waarin het establishment volstrekt onbetrouwbaar blijkt. Nicolas Cage speelt in Snake Eyes een corrupte politieagent die verwikkeld raakt in een moordaanslag op de minister van Defensie. In Casualties of War wil het leger niets liever dan het wangedrag van zijn soldaten in de doofpot stoppen. En in The Untouchablesheeft Capone zowat het hele politieapparaat in zijn zak.

Vietnam

Als de moord op JFK wantrouwen zaaide in de geest van De Palma, dan vormde de oorlog in Vietnam zijn politieke overtuiging helemaal. Het Vietnamdrama Casualties of War zegt alles, maar De Palma uitte zijn kritiek al aan het prille begin van zijn carrière. De drie vrienden uit Greetings stellen alles in het werk om niet naar Vietnam te moeten. Een van hen (gespeeld door De Niro) doet zich voor als een extreem bloeddorstige conservatief, wat hem in de ogen van het leger alleen maar geschikter maakt om te gaan vechten. De film begint trouwens met een speech van president Lyndon B. Johnson over Vietnam en eindigt met een scène waarin De Niro aan het front een meisje laat strippen voor de nieuwscamera, een knipoog naar het voyeurisme van de hele oorlog.

Racisme

In The Bonfire of the Vanities wordt het rijke hoofdpersonage ten val gebracht omdat hij een zwarte overvaller omverrijdt en zich daarmee de toorn van heel zwart New York op de hals haalt. In Sisters filmt een verborgen camera een zwarte man die een (zogezegd) blinde blanke vrouw ziet strippen. En er is vooral de ‘Be Black, Baby’-scène uit Hi Mom!, waarin een groep blanke New Yorkers naar een toneelstuk gaat kijken dat belooft om hen een idee te geven van hoe het voelt om zwart te zijn. Waarop de acteurs (zwart maar met witgeschilderde gezichten) de kijkers zwart verven, uitschelden, bestelen en zelfs verkrachten. Reactie van een van de kijkers: ‘Het doet je echt nadenken.’

Klassenstrijd

Het hoofdpersonage in de satire The Wedding Party is er als de dood voor om in het huwelijk te moeten treden met een meisje uit een steenrijke en zeer bekrompen blanke protestantse familie. In Phantom of the Paradise maken we kennis met de corrupte platenbaas Swan. Getting to Know Your Rabbit steekt de draak met de onmenselijke bedrijfswereld. Het hoofdpersonage uit The Bonfire of the Vanities is een welgestelde Wall Streetmakelaar. Scarface gedraagt zich in wezen als een businessman. De rijke familie uit The Black Dahlia blijkt uiteindelijk moorddadig en compleet krankzinnig.

Het liegende beeld

Een stokpaardje van De Palma in het verlengde van zijn politieke wantrouwen. Niets is wat het lijkt. Of zoals De Palma het zegt: ‘Ik ben het volstrekt oneens met Godard, die film ‘de waarheid, 24 frames per seconde’ noemde. Voor mij liegt film 24 keer per seconde.’ Keer op keer worden personages op het verkeerde been gezet omdat ze geloven wat ze zien, van Sisters (de identiteit van de zus) en Obsession (de dubbelganger van de overleden vrouw) tot Dressed to Kill (het geslacht van de moordenaar) en Mission: Impossible (de dood van Jon Voight).

Seksuele bevrijding

Dionysus in ’69 is niet alleen een geupdatete versie van Euripides’ toneelstuk Bacchae, de film geeft ook commentaar op de vrije liefde van de late jaren 60. Sisters is dan weer De Palma’s visie op emancipatie, een verhaal over een Siamese tweeling waarvan de vrijgevochten en agressieve helft onderdrukt wordt door (mannelijke) psychiaters. In Dressed to Kill wordt een vrouw gestraft voor haar seksuele moed en leidt onderdrukte seksualiteit tot bloedvergieten, een thema dat ook terugkeert in Carrie, Body Double en Redacted.

(R.N.)