Sinds de wet van 27 september 2013 moet in Frankrijk een patiënt die zonder eigen toestemming in een psychiatrisch ziekenhuis wordt opgenomen binnen de twaalf dagen, en desgevallend daarna om het half jaar, voor een rechter verschijnen. Op basis van het medische dossier en aanbevelingen van een arts beslist die of de internering wordt verlengd. Magnum-fotograaf en documentairemaker Raymond Depardon kreeg als eerste de toestemming om die hoorzittingen te filmen.
Depardon trok voor zijn docu naar Le Vinatier, in de buurt van Lyon, het grootste psychiatrische complex van Frankrijk. Hij volgde er zeventig personen van wie hij er uiteindelijk een tiental overhield, 0,01 procent van de 100.000 mensen die jaarlijks in Frankrijk gedwongen in de psychiatrische zorg terechtkomen.
In de kleine rechtszaal van het ziekenhuis parkeerde hij drie camera’s: een voor de patiënt en zijn advocaat, een voor de rechter en een derde voor een totaalopname. Elk commentaar, elke analyse of conclusie blijf achterwege. Alles wordt strak geobserveerd. Sommige patiënten hebben een ernstig misdrijf begaan, anderen horen stemmen in hun hoofd. Sommigen berusten in hun gedwongen opname, anderen willen er zo snel mogelijk weg. Onder invloed van de medicijnen staren de meesten strak voor zich uit.
Een jonge moeder die voor haar kind wil zorgen, een paranoïde vrouw die geen verzorging wil maar vurig haar stervenswens uitdrukt, een man die dringend naar huis moet om voor zijn vader te zorgen (die hij tien jaar geleden vermoord heeft): het betoog van de patiënten, al dan niet verward, is vaak verpletterend pijnlijk.
Depardon opent zijn film met een citaat van de Franse denker Michel Foucault: ‘De weg van de mens tot de ware mens loopt via de gek.’ Foucault is de man die in zijn Geschiedenis van de waanzin in de zeventiende en achttiende eeuw beschreef hoe de gek door het succes van het rationalisme steeds meer naar de marge geduwd werd. Terwijl hij vroeger deel uitmaakte van de collectieve verbeelding werd hij almaar meer de uitzondering die de dwingende regel versterkte. Het past uitstekend bij Depardons niet-aflatende interesse in psychiatrie en justitie, die eerder ook al bleek uit Urgences (1988) en Délits flagrants (1994). Niet toevallig zoekt de camera in de contemplatieve intermezzo’s, op muziek van Alexandre Desplat, almaar meer de buitenlucht op, weg van de benauwende ziekenhuisgangen.
Zondag 3/6, 22.10, Canvas
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
