Wiels presenteert eerste overzichtsexpo David Claerbout

Met ‘De tijd die blijft’ programmeert het Brusselse Wiels de eerste grote overzichtstentoonstelling van David Claerbout in ons land.

Na de expo rond Francis Alÿs pakt het Brusselse Wiels opnieuw uit met een Belgische, in ons land nog te weinig belichte kunstenaar: David Claerbout (Kortrijk, 1969).
Voor ‘De tijd die blijft’ heeft Claerbout de eerste en tweede verdieping van de voormalige brouwerij volledig naar zijn hand gezet. Daarmee tekent hij voor de tot nu toe meest complete transformatie van het centrum voor hedendaagse kunst.

Zoals de titel doet vermoeden, speelt tijd een cruciale rol in de videowerken van Claerbout. Zo speelt hij in zijn vroegste werken met het bevriezen van de tijd. In ‘Kindergarten Antonio Sant’Elia’ (1998) laat hij subtiel de blaadjes van de bomen bewegen, terwijl de spelende kinderen onbeweeglijk blijven staan.

In ‘Vietnam 1967, near Duc Pho (Reconstruction after Hiromishi Mine)’ (2001) speelt hij dan weer met de wolken, die een natuurlijk theatraal licht op het landschap werpen. De brokstukken van het zopas gecrashte vliegtuig blijven – vreemd genoeg – roerloos in de lucht hangen.

Ochtendgloren
Een meer conventionele verhaallijn vinden we in ‘The Long Goodbye’ (2007). Via een extreem trage, achterwaartse camerabeweging laat Claerbout er ons kennismaken met een dame voor het decor van een zuiderse villa. Doordat de vrouw naar de camera zwaait, voelt het alsof we betrapt zijn op een daad van voyeurisme. Terwijl de camera zich terugtrekt, valt de avond stilaan over de villa. Waardoor de wereld van de vrouw zich langzaam maar zeker volledig afsluit voor de toeschouwer.

De video ‘Sunrise’ (2008) speelt zich dan weer voor dag en dauw af. Via het werk van de meid laat Claerbout ons binnengluren in een minimalistisch vormgegeven woning. In de duisternis zien we hoe ze het terras veegt, het vuilnis buitenzet en de tafel dekt. Voor de kadrage van zijn beelden maakt Claerbout dankbaar gebruik van het geometrisch lijnenspel van de architectuur. Als de meid met haar fiets terug naar huis rijdt, breekt de dag aan. In tegenstelling tot de duisternis, de strakheid en de stilte van het huis versterkt Claerbout dat krieken van de dag met het prachtige ‘Vocalise’ van Rachmaninov.

Gestrande auto
Door bepaalde video’s in de ruimte zelf te integreren betrekt Claerbout de toeschouwer, en dus de reële tijd, in zijn werk. Zo zit in de video ‘Rocking Chair’ (2003) een oude dame rustig, badend in het zonlicht, in haar schommelstoel. Hoewel ze lijkt te slapen, krijg je toch het gevoel dat ze je bekijkt. Niet onterecht, want als je aan de achterkant van het scherm gaat staan, draait de vrouw haar hoofd plots om. Alsof ze de aanwezigheid van de toeschouwer voelt.

Ook op de tweede verdieping betrekt Claerbout in ‘American Car’ (2004) de toeschouwer in het werk. Bij het eerste deel krijg je het gevoel dat je op de achterbank van een wagen, die in de gietende regen rijdt, plaatsneemt. Bij het tweede luik staat de gestrande auto in een uitgestrekt landschap, waar net een fikse regenbui over getrokken is. Voor de toeschouwer is zowel het perspectief als de tijd plots veranderd.

Geduld beloond
In tegenstelling tot de eerste, volledig in het zwart gehulde verdieping baden de video’s op deze tweede verdieping in een volledig wit decor. Blikvanger is de installatie ‘Riverside’ (2009), die vorig jaar op de overzichtsexpo van Claerbout in het Nederlandse museum De Pont in Tilburg zijn première beleefde. De dubbele video-installatie vertelt het individuele verhaal van een man en een vrouw in een en hetzelfde landschap. Hoewel ze elk hun eigen pad gaan, steken ze op een bepaald moment langs dezelfde boomstam een riviertje over. Weliswaar op een verschillend tijdstip, dus ze ontmoeten elkaar niet.

Via de vaak subtiele details in zijn werk daagt Claerbout de toeschouwer uit om aandachtig te observeren. Zoals de kunstenaar zelf alle details nauwkeurig in de hand houdt, verlangt hij ook van zijn toeschouwer een nauwgezette waarneming van zijn vaak vrij trage, slim opgebouwde video’s. Zijn werk vatten vereist dan ook een portie geduld, maar dat wordt meer dan beloond.

Elien Haentjens