Ernst van Beieren: een gecultiveerd man in het moderne Europa

Dat Ernst van Beieren een bijzonder machtig, slim en breed geïnteresseerd man was, blijkt uit de historisch boeiende expo in Le Grand Curtius in Luik.

Wie tussen kerst en nieuw niet moet werken en er – tussen het feesten door – eventjes tussenuit wil, wil dat wellicht liefst dichtbij huis. Daarom lanceren Belgisch Limburg, Nederlands Limburg en de provincie Luik samen het project ‘Kerst bij de Buren’.

Bezoekers kunnen in de drie provincies niet alleen terecht voor de kerstmarkten, maar ook voor een portie natuur of cultuur. Zo loopt in Luik, waar het leven na de recente gebeurtenissen opnieuw min of meer zijn normale gangetje gaat, een historisch boeiende tentoonstelling rond het leven van de Luikse prins-bisschop Ernst van Beieren.

De expo palmt drie verdiepingen van het voormalige Curtius-paleis in. Intussen maakt dat paleis deel uit van het museum Le Grand Curtius, maar ooit behoorde het aan Jean Curtius toe. Die maakte in de 16e eeuw naam in de wapenindustrie. Dat zijn fortuin een stempel drukte op de stad Luik, blijkt uit het gebruik van de uitdrukking ‘Riche comme un Curtius de Liège’. In dit paleis, opgetrokken in de stijl van de Maaskant, ontving Curtius Ernst van Beieren.

Meer dan 350 objecten, waaronder schilderijen, beelden, edelsmeedwerk en wetenschappelijke instrumenten uit de 16e en 17e eeuw schetsen het leven van Ernst van Beieren. Als prins-bisschop van Luik, aartsbisschop-keurvorst van Keulen, prins-abt van Stavelot en bisschop van Freising, Münster en Hildesheim wordt Ernst een van de belangrijkste figuren van zijn tijd. Door de introductie van hoogwaardige technologieën en nieuwe economische systemen zet hij de industrialisatie van onder andere de metaal- en steenkoolindustrie in.

Katholiek bastion

Op de zolderverdieping van het voormalige paleis wordt gefocust op zijn afkomst, de samenstelling van het prinsbisdom en zijn relatie met de katholieke kerk. Zowel door familiale banden als door het in dienst nemen van invloedrijke raadgevers zoals de geleerde Laevinus Torrentius, die ook burgemeester van Antwerpen was, wist Ernst van Beieren zijn macht stevig uit te bouwen.

Dat was nodig, want hij heerste over een verdeeld prinsbisdom, dat uit 12 Vlaamse goede steden en 10 Franse bestond. Hoewel het prinsbisdom een neutrale positie wil bekleden, is dat niet gemakkelijk in een Europa dat geteisterd wordt door godsdienstoorlogen. Als de Nederlanders de goede stad Hoei in 1595 innemen, schakelt Ernst van Beieren de hulp van de Spanjaarden in. Het schilderij ‘Plundering van een dorp’ (1604) van de Kortrijkse schilder Roelandt Savery verbeeldt dit thema.

Op godsdienstig vlak sluit Ernst van Beieren zich aan bij het Concilie van Trente. Hij zal er nauwgezet op toekijken dat de katholieke leer gerespecteerd wordt. Met het edict van 1589 gaat Ernst zelfs een stap verder: het verplicht de Luikenaars om het katholieke geloof te belijden of om het land te verlaten. Daarnaast stelt Ernst ook Jean Chapeauville als geloofsinquisiteur aan. Hij moet zich keren tegen ketterij en hekserij.

Gecultiveerd man Het tweede luik van de expo vangt aan met de blijde intrede van Ernst van Beieren in Luik. Om de sfeer van weleer opnieuw op te roepen hangen de vlaggen uit, luiden de klokken, roffelen de trommels en hoor je hoefgetrappel. Op een historisch stadsplan worden alle etappes van de intrede, van de markt over de Sint-Lambert kathedraal tot het bisschoppelijk paleis, zorgvuldig aangeduid en belicht.

Daarna komt het dagelijkse leven aan het bijzonder gecultiveerde hof van de prins-bisschop uitgebreid aan bod. Zo verzorgde Lancelot de Casteau, die in zijn kookboek ‘Ouverture de cuisine’ niet alleen meer groenten, maar ook producten uit de nieuwe wereld in de gastronomie introduceerde, de keuken. Voor de muziek had Ernst een hofkapel, de uit Sint-Truiden afkomstige Thomas Vanden Put werd al snel de vaste hofkunstenaar. Hij onderging grote invloed van het classicistisch geïnspireerde werk van de bekende Luikse schilder én oprichter van de eerste kunstacademie boven de Alpen, Lambert Lombard.

Daarnaast had Ernst van Beieren ook wetenschappelijke interesses. Zo beschikte hij niet alleen over een alchemielaboratorium, maar ook over een goed uitgerust observatorium. Hij steunde de filosofie van Paracelse, die het gebruik van chemische geneesmiddelen en mineralen in de geneeskunde introduceert, en richtte twee ziekenhuizen op. In diezelfde lijn ligt zijn bijdrage aan de ontwikkeling van de thermen in Spa, waarvan de weldaden al eeuwen bekend zijn.

7000 jaar verbeelding

Ook de vaste collectie van Le Grand Curtius verdient trouwens een warme aanbeveling. De collectie is niet alleen ongelooflijk uitgebreid (alles samen omspant ze zo’n 7000 jaar), maar ook bijzonder ordelijk en mooi opgesteld. Een bezoek laat je kennismaken met de geschiedenis van Luik, van in de prehistorie over de middeleeuwen tot nu.

Vooral de collecties glas, wapens en beelden van Jean Del Cour spreken tot de verbeelding. Een ander paradepaardje is de reconstructie van de studiekamer van de beroemde in Luik geboren violist Eugène Ysaÿe, onder wiens impuls de Koningin Elisabethwedstrijd in 1937 begon.

Elien Haentjens