Remake ‘Ben-Hur’ binnenkort in de zalen: alles wat u moet weten over het sandalenepos

Binnenkort komt er een nieuwe remake van Ben-Hur in de zalen. Hoog tijd om de tops en flops van het sandalenepos nog eens op een rijtje te zetten.

Toen de televisie eind jaren ’50 stilaan zijn weg naar de woonkamer vond, brak het angstzweet uit bij de Hollywoodse studiobonzen. Hun oplossing om de mensen terug de cinemazaal in te lokken: peperdure widescreen Oudheidspektakels maken. Zoals deze.

De beste: Spartacus (1960)

Hét summum van Oudheidvertier: het door Stanley Kubrick geregisseerde Spartacus, over de slavenopstand onder leiding van de titelheld. Met de oogstrelende titelsequentie van Saul Bass, de imposante cast (met Kirk Douglas, Laurence Olivier en Peter Ustinov), het meeslepende verhaal, de prachtige muziek van Alex North en de indrukwekkende breedbeeldcomposities is dit nog steeds het opperepos waar alle andere genregenoten naar opkijken.

De slechtste: Vercingétorix (2001)

Als je beschikt over Europese topacteurs als Klaus Maria Brandauer en Max von Sydow en je een verhaal mag vertellen dat eigenlijk nog nooit degelijk verfilmd is, dan zou je toch denken dat er wat moeite in deze film is gestoken. Maar helaas, dit door TF1 gesponsorde relaas over het Gallische weerwerk tegen Caesar en de zijnen is één lange, saaie, zelfs incompetente chaos. Wie het trouwens bedacht heeft om houten klaas Christopher Lambert als Vercingétorix te casten, zouden ze iedere dag te voet naar Gergovia moeten sturen.

De succesvolste: Ben-Hur (1959)

De eerste versie van Ben-Hur was het niet, het was eigenlijk zelfs al een remake van Ben-Hur: A Tale of the Christ (1925), maar de succesvolste verfilming van Lew Wallace’s epische verhaal over Judah Ben-Hur is het zeker wel. Niet minder dan elf Oscarnominaties sleepte deze Ben-Hur in de wacht – iets wat enkel nog geëvenaard werd door Titanic (1997) en The Lord of the Rings: The Return of the King (2003). En niet onterecht, vijftig jaar na datum blijft Ben-Hur een meeslepend epos van gargantuaanse proporties. Hét huzarenstukje van de film, de wagenrace in Jeruzalem, is nog steeds een adembenemend spektakelstuk.

Weetje: verschillende kijkers herinneren zich foutief dat de wagenrace zich afspeelt in het Romeinse Circus Maximus. Die legendarische arena wordt echter enkel bij naam genoemd, de actie speelt zich wel degelijk af in Jeruzalem.

De duurste: Cleopatra (1963)

Met een budget van 240 miljoen dollar was Cleopatra lange tijd de duurste film ooit gemaakt. Momenteel staat Hare Egyptische Hoogheid nog steeds in de top 25, als enige film van voor 1995. Dat verklaart waarschijnlijk ook waarom dit megalomane epos, ondanks de beste box office van 1963, nog steeds een verlies van 209 miljoen dollar heeft gedraaid. U zou nu kunnen denken dat dit een waanzinnig slechte film moet zijn geweest, maar niets is minder waar.

Elizabeth Taylors sensuele manipulatrix is nog steeds de ultieme vertolking van de legendarische farao. Aan haar zijde staat eerst een waardige Rex Harrison en later een heerlijk opgefokte Richard Burton (met die laatste zou ze overigens het meest besproken koppel van de jaren ’60 en ’70 vormen). Het overdadige budget uit zich overigens volledig in de gigantische sets en de gedetailleerde kostuums, Taylor droeg zo maar even 65 verschillende, peperdure, gewaden.

De spectaculairste: Gladiator (2000)

Rechtschapen held wordt erin geluisd door jaloerse concurrent, zijn gezin wordt de kling over gejaagd, hijzelf ontsnapt aan de dood en baant zich al vechtend een weg richting terechte wraakactie: eerlijk, het verhaal van Gladiator is eigenlijk vrij alledaags. De charme van deze Ridley Scott-film zit hem dan ook niet in het uitdagende verhaal, wel in de spectaculaire actie en in de manier waarop het oude Rome tot leven wordt gebracht. Verder is het ook genieten van Joaquin Phoenix die, ondanks een karrevracht aan prettig gestoorde concurrenten, zowat de meest geschifte Romeinse keizer ooit neerzet.

Weetje: Galdiator is eigenlijk een halve remake van Anthony Manns boeiende The Fall of the Roman Empire (1964), dat helaas het slachtoffer werd van de daling in populariteit dat het genre onderging na Cleopatra .

De oudste: Cabiria (1914)

Het kan moeilijk anders, maar het genre is eigenlijk lang geleden ontstaan in Italië. Over het algemeen wordt dit 190 minuten lange stille epos van Giovanni Pastrone gezien als het eerste sandalenepos, en eigenlijk ook als de eerste historische spektakelfilm tout court.

Protagonist van nog talloze B-films, Maciste, maakt hier zijn debuut als held in een verhaal dat zowat de hele Tweede Punische Oorlog omvat. Zo zien we Hannibal de Alpen overtrekken en Scipio triomferen in Noord-Afrika, maar het meest memorabele moment is de beruchte scène waarin baby’s worden geofferd aan een gigantische afgodsbeeld.

De raarste: Alexander (2004)

Eigenlijk het Cleopatra van zijn tijd. Oliver Stone regisseert deze massaal geflopte onderneming over het leven van Alexander de Grote met een enorm hoog je m’en fous-gehalte. Hij weigert de kijker een opeenstapeling aan actiescènes voor te schotelen, maar de twee enige veldslagen zijn niet minder dan adembenemend.

Stone maakt van Alexander ook een opzettelijk theatrale bedoening. Alexander de Grote is hier geen onversaagde veroveraar, maar een feilbaar mens met mommy én daddy issues. Verder smokkelt hij hier en daar wat merkwaardige beelden zijn film binnen, waaronder een surreële roze kleurenfilter tijdens een confrontatie tussen Grieken en Indiërs. Oliver Stones Alexander is Shakespeare on acid!

De braafste: Troy (2004)

Helemaal het tegenovergestelde is Wolfgang Petersens verfilming van de Trojaanse Oorlog. Met een all-star cast met Brad Pitt, Orlando Bloom, Eric Bana, Sean Bean en Peter O’Toole brengt Petersen een ouderwets spektakelstuk dat netjes voorziet in genoeg slachtpartijen en een zeemzoet amoureus subplotje om de gemiddelde kijker te behagen.

Oorspronkelijke personages worden overigens voor het gemak aangepast aan Hollywoodstandaarden. Zo is Patroclus bijvoorbeeld niet de geliefde van Achilles, maar gewoon zijn neef. Troy is het typevoorbeeld van een onderhoudende, risicoloze wegkijker.

(JVDV)