Legendarische stop-motionpionier Ray Harryhausen overleden

Ray Harryhausen, de grootmeester van de special effects en voorbeeld voor menig bekend regisseur, is overleden. Hij werd 92 jaar oud.

Het verhaal van de legende begon zo’n tachtig jaar geleden, toen hij als 13-jarige knaap de film King Kong, met animaties van Willis O’Brien, te zien kreeg in de bioscoop. Niet zozeer die knoert van een aap, maar vooral de dinosauriërs sloegen hem met verbazing. “Ze leken net echt, ik moest en zou weten hoe ze dat voor elkaar kregen.” Harryhausen ontdekte zo stop-motion, waarbij beeld na beeld wordt vastgelegd van een pop of model om zo een beweging na te bootsen. Een techniek die hij zich later helemaal eigen zou maken, zou verfijnen en eveneens magistraal zou weten te combineren met live actie.

Hij was van kinds af gefascineerd door prehistorische dieren en ging al snel aan het experimenteren met kleien modellen en een kleine camera. Hij stelde zijn werk voor aan zijn idool O’Brien, maar diens oordeel was streng. Zijn modellen misten karakter, en hij moest maar eens de anatomie van het lichaam gaan bestuderen. Toch nodigde O’Brien hem na de oorlog uit om als zijn assistent te werken aan de aap in ‘Mighty Joe Young’ (1949), een verwezenlijking die bekroond zou worden met een Oscar.

Harryhausen, geboren in Californië, verzorgde nadien de special effects voor films zoals ‘The Seventh Voyage of Sinbad’ (1958) en ‘Jason and the Argonauts’ (1962). Jammer genoeg ging zijn meesterlijk talent vaak verspild aan films met minder sterke scripts of een zwakkere cast. Het was pas bij zijn laatste film ‘Clash of the Titans’ (1981), met het bekende leger skeletten en de akelige Medusa, dat de kunde van Harryhausen weerspiegeld werd in de cast met onder andere Laurence Olivier, Claire Boom en Maggie Smith.

Voor er nog maar sprake was van computers en digitale effecten, wist Harryhausen de basis te leggen voor veel technieken van special effects, die zelfs vandaag nog gebruikt worden in de filmwereld. Hij is dan ook een groot voorbeeld voor veel bekende regisseurs zoals Steven Spielberg (‘Jurassic Park’), George Lucas (‘Star Wars’), Peter Jackson (‘King Kong’) en James Cameron (‘Avatar’).

In 1992 kreeg Harryhausen de Gordon E. Sawyer Award als bekroning voor zijn technische bijdrage aan de filmwereld. Twaalf jaar later, in 2004, verscheen ‘An Animated Life’, zijn autobiografie.

Eens op pensioen ging hij terug aan het boetseren en gaf hij lezingen overal ter wereld. Zo stond hij in 2010, ter ere van zijn negentigste verjaardag, voor het publiek op de Academy of Motion Picture Arts and Sciences in Los Angeles. Vorig jaar verscheen de documentaire ‘Ray Harryhausen: Special Effects Titan’.

In een interview kreeg hij ooit de vraag voorgeschoteld wat zijn favoriete wezen was uit zijn rijke arsenaal. “Dat zal dan wel Medusa zijn. Maar zeg dat maar niet aan de anderen”, lachte hij. Of hoe Ray Harryhausen zelfs off-set geen kans liet liggen om zijn geliefde wezens leven in te blazen. (JH)