Iraanse Oscarwinnaar Asghar Farhadi gaat Spaans: ‘Mensen zijn overal hetzelfde’

Penélope Cruz en Javier Bardem, in het echte leven een koppel, spelen ex-geliefden in EVERYBODY KNOWS. © .

Het liefst zou Oscarwinnaar Asghar Farhadi in zijn thuisland Iran films bij de vleet maken, maar dat gaat niet zomaar. Gelukkig kan hij in het buitenland terecht. Voor Everybody Knows filmde hij Penélope Cruz en Javier Bardem in een pittoresk Spaans dorp.

Zand verkopen aan een Toeareg lijkt makkelijker dan Iran aan een Oscar helpen. Toch kreeg Asghar Farhadi dat voor elkaar, als eerste in de geschiedenis, en niet een maar twee keer: in 2012 met A Separation, het relaas van een uiteenvallende relatie, en vorig jaar met The Salesman, Arthur Miller meets Teheran.

Veel plaats was er in Farhadi’s prijzenkast niet voor die tweede Academy Award voor beste niet-Engelstalige film, want de cineast zit al aan tachtig bekroningen. In tegenstelling tot Iraanse collega’s als wijlen Abbas Kiarostami past hij voor langzame, contemplatieve films die bol staan van de symboliek. Hij voelt meer voor moderne relatietragedies die zich zowel in Teheran, Parijs als Tienen kunnen afspelen.

Het einde van zijn succesreeks is nog niet in zicht. Zijn nieuwe film Everybody Knows kan zaterdag in Cannes de Gouden Palm winnen, en mocht het festival ook openen. Op die manier verzekerde de festivaldirectie zich van de nodige glamour op de rode loper. De hoofdrolspelers zijn namelijk Penélope Cruz en Javier Bardem, hét koningskoppel in het acteursgild sinds Angelina Jolie Brad Pitt de deur wees omdat hij te veel aan de fles zat. Ze spelen voormalige geliefden die elkaar na lange tijd weer terugzien op een trouwfeest. De ontvoering van de dochter van Cruz’ personage zorgt voor spanning en dramatiek en legt oude vetes en pijnlijke familiegeheimen bloot.

Ik krijg het op mijn heupen van mensen die door hun geloof passief blijven.

Voor de Spaanse vedetten werd het geen gezondheidswandeling, want Farhadi is een bijzonder veeleisende regisseur. Onder het motto ‘lekkere thee vergt een lange verhitting op een klein vuur’ zweert hij bij lange repetities en werken tot elk detail goed zit. Het koppel dat tien jaar geleden op de set van Woody Allens Vicky Cristina Barcelona voor elkaar viel en inmiddels twee kinderen grootbrengt, had geen bezwaar tegen een opnameperiode van bijna vier maanden. Cruz noemt het telefoontje dat ze van Farhadi kreeg zelfs ‘een van de beste in heel mijn carrière’.

Penélope Cruz beschouwt je als een van de allergrootsten. Enig idee hoe je haar zo hebt kunnen betoveren?

Asghar Farhadi: Dat moet je aan haar vragen. (brede grijns én twinkelende ogen) Penélope was destijds een van de kandidaten voor de hoofdrol in Le passé, maar de geboorte van haar tweede kind stak daar een stokje voor. Een samenwerking zat er toen niet in, maar we werden wel vrienden, en bereikten een akkoord om een Spaanse film te maken. Het project werd twee jaar uitgesteld, omdat ik eerst terugkeerde naar Iran voor de opnames van The Salesman, maar we verloren elkaar niet uit het oog. Gelukkig, want ik schreef het scenario met haar en Javier in het hoofd.

Iraanse Oscarwinnaar Asghar Farhadi gaat Spaans: 'Mensen zijn overal hetzelfde'

Wat maakt die twee zo bijzonder?

Farhadi: Ik bekeek bijna alle films van Bardem en stelde vast dat hij heel uiteenlopende personages kan vertolken. In Mar adentro van Alejandro Amenábar ligt hij bijna de hele film lang verlamd op een bed en toch kan de kijker zich makkelijk in zijn personage inleven. Ik vond hem ook uitstekend in Los lunes al sol van Fernando León de Aranoa. Net als Javier heeft Penélope een heel breed register en straalt ze ontzettend veel warmte en vreugde uit. Bovendien weten we al van begin jaren negentig, sinds Jamón Jamón van Bigas Luna, dat hun samenspel buitengewoon is.

Waarom broedt een Iraniër een Spaans ei uit?

Farhadi: Vijftien jaar geleden trok ik met mijn gezin door Spanje. Op bijna elke muur hing een foto van een ontvoerd meisje. Mijn dochter was er niet gerust in. Hoe vaak ik ook herhaalde dat ontvoeringen heel uitzonderlijk zijn, ze was de rest van de reis bang dat ze gekidnapt zou worden. Dat idee is door mijn hoofd blijven spoken, en vier jaar geleden ben ik aan het scenario begonnen. Omdat het idee in Spanje ontstond, wilde ik ook in Spanje draaien. Ik heb nooit een ander land overwogen.

Zo vanzelfsprekend is dat toch niet? Bij mijn weten spreek je geen Spaans.

Farhadi: Dat is geen onoverkomelijk probleem. Voor mij vormt taal geen barrière om van een film te genieten. Een van mijn lievelingsfilms is Rashomon van Akira Kurosawa. Ik versta geen Japans en moet het met de ondertitels stellen, maar ik denk dat ik meer van die film hou dan veel Japanners. Als buitenstaander was ik wel extra waakzaam om geen fouten tegen de lokale cultuur te maken. De crew heeft me daar goed bij geholpen.

Je trok niet naar een toeristische trekpleister, maar naar een afgelegen dorp waar de tijd is blijven stilstaan.

Farhadi: Het verhaal vroeg om een dorp waar iedereen elkaar kent en flarden van elkaars geheimen weet. Ik wilde een ingewikkeld verhaal met eenvoudige mensen, en dorpelingen zijn nu eenmaal eenvoudiger dan stedelingen. Ikzelf vind het een verademing om weg te zijn van het lawaai en de drukte van een metropool. Het dorpsleven ligt me beter dan het stadsleven. Vorige week was ik eindelijk nog eens in Iran. Van de vier dagen die ik daar was, heb ik geen enkele in een stad doorgebracht. Ik droom van een leven in zo’n klein, rustig dorp.

(vlnr.: Ricardo Darín, Asghar Farhadi, Penélope cruz en Javier Bardem.
(vlnr.: Ricardo Darín, Asghar Farhadi, Penélope cruz en Javier Bardem.

Voor Le passé trok je al naar Parijs. Zoek je de buitenlandse projecten met opzet op?

Farhadi: Het doet deugd om Iran af en toe te verlaten en in een ander land te filmen. Ik leer daar veel van bij en het verruimt mijn blik op de wereld. Ik zie élke film als een gelegenheid om mensen en culturen beter te doorgronden. En hoe meer ik buiten Iran werk, hoe meer ik me realiseer dat mensen overal hetzelfde zijn. Onze problemen en zorgen lijken heel erg op elkaar. Liefde, haat, vriendschap, jaloezie: we worden gestuurd door dezelfde gevoelens, waar we ook wonen. Er zit hoogstens wat verschil in de manier waarop we omgaan met die gevoelens.

About Elly ging ook al over een verdwijning, The Salesman over een aanranding. Heb je het graag over crisissituaties omdat ze voor spanning zorgen?

Farhadi: Dat is niet de voornaamste reden. In al mijn films gebruik ik een crisis om de emoties te tonen waarmee de personages geconfronteerd worden. Zonder de ontvoering zou ik de helft van Everybody Knows niet kunnen vertellen, want al die geheimen zouden niet aan de oppervlakte komen. Als wij twee de lift nemen naar de vijftiende verdieping, dan zullen we elkaar op het einde van de rit maar oppervlakkig kennen. Maar als de lift tussen de negende en de tiende verdieping vast komt te zitten, dan maken we een crisis mee die ons veel zal leren over onszelf en de andere.

Een van de thema’s van Everybody Knows is dat de mens nooit klaar is met het verleden. Toch?

Farhadi: Ik ben heel vaak bezig met het concept tijd. Ik geloof dat je de wereld kunt opdelen in twee soorten mensen: zij die denken dat elke dag die verstrijkt hun leven met een dag verlengt en zij die denken dat elke dag die verstrijkt hun leven met een dag verkort. Ik behoor tot de tweede groep. Een Cubaans gezegde vat Everybody Knows perfect samen: de mens weet niet welk verleden hem wacht.

Veel van de geheimen in de film lijken voort te vloeien uit een overdreven angst voor een besmeurde reputatie.

Farhadi: In een dorp zijn eerkwesties belangrijker dan in een grote stad. Eervol willen zijn is eervol. Het vreemde is dat mensen zodanig bezorgd zijn om hun reputatie dat ze daardoor veel problemen en leugens in het leven roepen. We verstoppen de werkelijkheid om ons beter voor te doen dan we zijn.

Heb je daar zelf last van?

Farhadi:Iraniërs hechten veel belang aan eer en een goede reputatie. Ik dus ook, al probeer ik te voorkomen dat ik me daar te fel door laat leiden. Ik wil een vrij mens zijn.

Iraanse Oscarwinnaar Asghar Farhadi gaat Spaans: 'Mensen zijn overal hetzelfde'

Het personage van Ricardo Darín vertrouwt op God voor de goede afloop van de ontvoering van zijn dochter. Herken je jezelf daarin?

Farhadi: Ja en nee. Ik geloof in God, maar ik geloof helemaal niet dat de mens geen eigen wil heeft. Ik krijg het met andere woorden op mijn heupen van mensen zoals hij, mensen die door hun geloof passief blijven.

Na die twee Oscars ligt de weg naar een Amerikaanse film allicht wijd open.

Farhadi: Ik zie me er alleszins geen groot studioproject regisseren. Mocht ik daar een film maken, dan zal ik op dezelfde manier te werk gaan als in Iran of Europa. Het is niet mijn grote droom om in de VS te filmen. Meer in Iran filmen, dát is mijn grote droom. Je kunt wel enkele films buiten je eigen cultuur maken, maar niet te veel. De ziel van een verteller of kunstenaar wordt gekneed door zijn roots.

Wat houdt je tegen om meer films in Iran te draaien?

Farhadi: Ik heb veel verhalen in mijn hoofd die ik in Iran niet kan filmen vanwege de verboden en verplichtingen die men er regisseurs oplegt. Een simpel voorbeeld: het trouwfeest waarmee Everybody Knows begint, zou ik in Iran niet hebben kunnen draaien. Alle vrouwen zouden namelijk gesluierd moeten zijn, en dat wil ik niet laten zien. Wat me vooral stoort, is dat Iraanse vrouwen helemaal niet gesluierd zijn op een trouwfeest, maar filmregisseurs zijn wél verplicht om een trouwfeest met gesluierde vrouwen te laten zien.

Toch heeft Iran altijd al grote regisseurs gehad. Stimuleert de censuur en de regelgeving de creativiteit?

Farhadi: Nee! Op korte termijn kunnen die beperkingen een stimulans zijn, maar op lange termijn niet. Uiteindelijk is niets zo goed voor de creativiteit als echte vrijheid.

Everybody Knows

Nu in de bioscoop.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Asghar Farhadi

1972: Geboren in Hamayunshahr, Iran. Groeit op tijdens de oorlog met Irak. Studeert af aan de universiteit van Teheran met een eindwerk over het belang van stilte en pauzes in het werk van de Britse toneelschrijver Harold Pinter.

2002: Valt met zijn debuut Raghss dar ghobar meteen in de prijzen. Het duurt even voor Europa door heeft hoe goed hij wel is. In België komt Fireworks Wednesday (2006) zes jaar na datum uit.

2012: A Separation helpt Iran – ten koste van Rundskop – aan zijn eerste Oscar en is wereldwijd een arthousehit. Time Magazine neemt Farhadi op in zijn top 100 van invloedrijke persoonlijkheden.

2017: Wint zijn tweede Oscar voor beste niet-Engelstalige film voor The Salesman. Hij weigert de ceremonie bij te wonen uit solidariteit met Iran en de andere landen die president Trump een inreisverbod heeft opgelegd.

Blinkt uit in acteursregie en steekt extreem veel tijd in ‘bijna wiskundige’ scenario’s.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content