Het nieuwe spookhuis: de gothic horror is terug (van nooit weggeweest)

Filmmagiër Guillermo del Toro rakelt deze week het verleden op in het gotisch romantische ‘Crimson Peak’. Hij is lang niet de enige regisseur die de ‘gotische’ film nieuw leven inblaast. Dat vraagt om tekst en uitleg.

De Mexicaanse regisseur gaat met zijnnieuwe film Crimson Peak de gotisch romantische toer op. Frappant, aangezien hij voorheen vooral gefascineerd leek door de toekomst in robotfilms als Pacific Rim (2013) en Hellboy II: The Golden Army (2008). Del Toro is lang niet alleen: Pride and Prejudice and Zombies en Mary Shelley’s Monster verschijnen binnenkort in de zalen en romantisch geladen series zoals Penny Dreadful zijn razend populair. Hoe komt het toch dat de gothic romance het zo goed doet in een filmindustrie waarin CGI, revolutionaire animatietechnieken en special effects hoogtij vieren?

Crimson Peak belooft een keiharde clash te zijn tussen het heden en verleden, de doden en de levenden en tussen rationele nuchterheid en spookachtige verschijningen. En het filmpubliek trekt maar al te graag wit weg voor paranormale verschijningen, zeker als die verpakt worden met een prachtige cinematografie die doet denken aan het schaarsverlichte Barry Lyndon van Stanley Kubrick. Het is onbetwistbaar: de gothic romance is aan een wedergeboorte bezig.

De gotische roman kon bloeien in het 18^de en 19^de eeuwse Victoriaanse Engeland onder het toeziende oog van Queen Victoria. Het is een literair genre waarin fictie, griezelverhalen, de dood en romantiek met elkaar verstrengeld geraken met klassieke voorbeelden zoals de verhalen van Edgar Allan Poe, Mary Shelley’s Frankenstein en Bram Stoker’s Dracula. Oude verhalen die nog steeds tot de verbeelding spreken, ook al hebben we allemaal de allernieuwste smartphone op zak.

Sindsdien is het genre eigenlijk nooit volledig weggeweest in literatuur, theater en film, maar is het door de eeuwen heen wel vaak van vorm veranderd. Neem nu Roman Polanski’s Rosemary’s Baby in 1968. Akelige romantische verhalen zijn vaak gelinkt aan een ruïne of kasteel, en als deze bovennatuurlijke griezelfilm vijf jaar eerder was gefilmd, werd hij ongetwijfeld in een spookhuis gedraaid (kijk naar The Haunting in 1963). Toch koos Polanski hier voor een andere aanpak, en liet hij Mia Farrow huiveren in een appartement in Manhattan.

Karel Vanhaesebrouck geeft theater- en cultuurstudies aan het RITS in Brussel en deed onderzoek naar de gruwel van vroegmodern theater in het Europa van de 17^de eeuw. Hij schrijft dat er in Frankrijk rond de 16^de eeuw een corpus van gewelddadige theaterteksten ontstond, die mikten op een hevige reactie bij de kijker. Het theater diende als katalysator om de eigen trauma’s te kunnen verwerken en men deed dat door te gaan experimenteren met pure horror op de bühne.

Je zou kunnen zeggen dat het medium film hetzelfde kan bereiken. De gruwel en waanzin vanop het 17^de eeuwse schavot zou je kunnen vergelijken met de revival van de horrorfilm en de gothic romance in de 21^ste eeuw.

Ook Ellen Ledoux (professor Engelse literatuur op Rutgers) vertelt in een interview voor Inverse Magazine dat het gotische griezelverhaal in woelige tijden aantrekkelijk is, omdat het mogelijk maakt onze eigen kopzorgen te verplaatsen naar een verzonnen universum. Op die manier staan de thema’s in gothic horrors vaak metafoor voor problemen die onze samenleving teisteren.

De dreiging van terreurgroep IS, de aanhoudende vluchtelingenproblematiek en de onrust in Baltimore en Ferguson zijn dagelijkse kost voor wie de krant leest: we hebben af te rekenen met onze eigen moderne monsters en het lijkt dan ook plausibel dat film hét medium is om daarover te reflecteren. Zo was Stoker’s Dracula een kritiek op de onderdrukte seksualiteit in het Victoriaanse Groot-Brittannië en Frankenstein een middel om de zorgen over de opkomst van de industriële revolutie en techniek het hoofd te bieden.

Het is dus uitkijken naar welke maatschappelijke kritiek u uit Crimson Peak kunt peuteren. De film is niet noodzakelijk bloederig, maar wel doordrongen van de motieven en thema’s die je ook in de doorsnee gothic romance verhalen kan lezen, zoals er zijn: afbrokkelende huizen, een unheimliche sfeer en akelige fantomen.

Als u niet te vinden bent voor een reinigende catharsis, laat u dat dan vooral niet tegenhouden: er zal genoeg moois te bewonderen zijn in Crimson Peak om u ver weg te houden van uw dagelijkse beslommeringen.