Recensie ‘De man met de camera’: Man filmt wereld

Dave Mestdach
Dave Mestdach Chef film van Knack Focus

Herontdek in Cinematek een van de energiekste en meest revolutionaire films ooit gemaakt: Dziga Vertovs De man met de camera uit 1929.

De man met de camera *****
Dziga Vertov

Mensen die nog nooit een film zonder vliegende spandexvent, ontploffende robot of Adam Sandler hebben gezien, geloven dit waarschijnlijk nooit, maar ooit werd cinema door sommige filmmakers beschouwd als een sublieme kunstvorm die artistieke en ideologische revoluties kon ontketenen. Een van hen was Dziga Vertov (1896-1954), die in 1929 de stille avant-gardeklassieker De man met de camera afleverde, het nog altijd van cinematografische wellust en emancipatorische koorts brandende paradepaardje van de Sovjet-Russische filmschool, die toen nog niet in de houdgreep zat van Vadertje Stalin, die niks van al dat rare, experimentele gedoe moest weten.

Wat Dziga Vertov, een pseudoniem dat in het Russisch ‘draaitol’ betekent, voor ogen had, was een filmkunst die het échte, dagelijkse leven – die hij kino-pravda of filmwaarheid doopte – in al zijn futuristische facetten kon vatten. Daarvoor haalde hij in De man met de camera, een ode aan de urbanisatie en industrialisering van de prille Sovjetstaat, alle trucs uit de kast die hij ter beschikking had, of desnoods zelf uitvond. Fast motion, slow motion, stop motion, superposities, jump cuts, split screens, tracking shots… De hele, nog steeds geldende grammatica van de filmtaal passeert de experimentele, aan een kwiek tempo gemonteerde revue. En dat om de kijker te tonen, en zowel fysiek als intellectueel te laten ervaren, wat het filmmedium en het moderne stadsleven zoal inhouden, met zijn werkende, spelende, noeste en ontspannende burgers, zijn boten, trams, auto’s, pleinen, fabrieken en machines, en met zijn ‘man met de camera’, het enige, door Vertovs broer Michail vertolkte ‘personage’ in deze briljante, metafilmische montagesymfonie.

‘De film vertegenwoordigt een experiment in filmische communicatie’, gaf Vertov – né David Abelevitsj Kaufman – ter verduidelijking mee. ‘Van visuele fenomenen, zonder de hulp van tussentitels, een scenario of het theater (acteurs, sets, etcetera).’ Die rebellie tegen alle narratieve, non-documentaire filmstijlen resulteerde in een (pre)modernistisch meesterwerk dat weliswaar precedenten kende – Walter Ruttmanns Berlin: Die Sinfonie der Grossstadt ging De man met de camera twee jaar vooraf – maar alle eerdere vormexperimenten tot in het extreme doortrok. Geen wonder dat de film radicaal afstak tegen alle gangbare commerciële cinemanormen, met zijn duizelingwekkende 1775 shots met een gemiddelde duur van 2,3 seconden, oftewel tien seconden minder dan het toenmalige gemiddelde, oftewel hetzelfde shottempo als… Michael Bays Armageddon.

‘Vertov houdt geen rekening met het feit dat een menselijk oog zich maar aan een bepaald tempo kan focussen’, foeterde de dolgedraaide criticus Mordaunt Hall van The New York Times. Maar die hoefde het Michael Bay-tijdperk, met zijn visuele ADHD, reactionaire ideologie en conceptuele leegte, niet meer mee te maken. Net als Vertov kon hij in 1929 nog in een autonome en universele filmtaal geloven, een die zich kon losrukken van theatrale tradities en kon opereren, enthousiasmeren en provoceren met louter beeld, geluid en montage. Helaas bleef de avant-gardepret niet duren. In 1934 dwong Stalin alle Sovjetkunstenaars in het keurslijf van het socialistisch realisme, waarop Vertov, wiens invloed op de cinema vérité, de free cinema, Jean-Luc Godard, de nouvelle vague, MTV en bij uitbreiding de beeldcultuur as we know it nog altijd nauwelijks kan worden overschat, enkel nog aan de bak kwam als monteur van staatsjournaals.

Laat die spandexventen, ontploffende robots en Adam Sandler voor één keer voor wat ze zijn, en duik in Cinematek op 15, 16, 19 of 24 juni de wondere, extatische, hyperenergieke en nog altijd verbazend fris en hedendaags aanvoelende wereld van Dziga Vertov in. Wie weet komt Michael Bay ook.

Dave Mestdach

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content