90 keer Oscars: hoe een bescheiden brunch uitgroeide tot de hoogmis van de film

Wat in 1929 begon als een etentje, groeide uit tot het jaarlijkse mediacircus van de filmindustrie. Hoe is het, in Oscars naam, zover kunnen komen?

In 1927 organiseert Louis B. Mayer, baas van filmgigant Metro-Goldwyn-Mayer studios, een etentje met een dertigtal belangrijke mensen uit de wereld van het witte doek. Allemaal zijn ze het erover eens dat cinema in korte tijd een prominente, innovatieve kunstvorm is geworden en dat er een organisatie moet komen die haar belangen behartigt. Wat later wordt de Academy of Motion Picture Arts and Sciences geboren. Al snel stelt de academie voor om jaarlijks een aantal verdienstelijke films en filmmakers in de bloemetjes te zetten.

Uiteindelijk worden de eerste Academy Awards pas op 16 mei 1929 uitgereikt, tijdens een privébrunch voor 270 genodigden in het Hollywood Roosevelt Hotel. Echt spannend was dat event niet: de winnaars werden drie maanden op voorhand op de hoogte gebracht van hun overwinning en de beeldjes werden in sneltempo uitgedeeld tijdens een vijftien minuten durende ceremonie.

Hallo televisie!

Qua media-aandacht moest die eerste editie het doen met twee paragrafen in de Los Angeles Times. De tweede editie in 1930, die op de radio wordt uitgezonden, kan al op meer publieke belangstelling rekenen. Ook kranten schenken steeds meer aandacht aan het evenement en worden op voorhand ingelicht over de winnaars.

Maar het wordt pas echt een groots spektakel vol glitter en glamour in 1953. Ironisch genoeg is het net de televisie, de grote opkomende concurrent van Hollywood, die de populariteit van de Oscars doet toenemen. Op 19 maart zitten heel wat filmliefhebbers voor het kleine scherm gekluisterd om naar de uitzending op NBC te kijken.

‘Is het niet spannend dat veel van deze glamoureuze sterren bij je thuis zullen zijn vanavond’, zegt komiek en presentator van dienst Bob Hope. ‘In heel Amerika richten huisvrouwen zich tot hun man: ‘Trek je hemd aan, Joan Crawford komt op bezoek.’ Om er vervolgens een veelbetekenende ‘Television, that’s where movies go when they die’ aan toe te voegen. Nu, meer dan zestig jaar later, wordt het gebeuren overal ter wereld gestreamd.

Intussen is Oscar de meest gegeerde man van Hollywood geworden. Een nominatie alleen al kan heel wat volk naar de bioscoop lokken, zeker wanneer kleinere onafhankelijke films de eer krijgen. Zo zag de Franse animatieprent Les Triplettes de Belleville, die in 2004 twee Oscarnominaties binnenrijfde, zijn inkomsten verdrievoudigen. The Last King of Scotland (2006) haalde na de Oscar voor hoofdrolspeler Forest Whittaker meer dan twee derde van de totale winst op.

Theekransje

Dat succes heeft ook een keerzijde, want als de inwoners van Tinseltown geld en roem ruiken, gaat het hard tegen hard. Wie denkt dat lobbycampagnes een hedendaags fenomeen zijn, heeft het fout. In 1929 al, in de aanloop naar de tweede Oscaruitreiking, nodigt actrice Mary Pickford de vijf juryleden uit voor een theekransje. Daarop legt ze hen uit waarom zij de terechte winnares zou zijn. Het helpt: ze wordt verkozen tot beste actrice voor haar rol in Coquette.

Vandaag blijft het uiteraard niet bij een theekransje. Het begint al bij de release: het is geen toeval dat je must see-filmlijstje in het najaar plots zo vol komt te staan. Veel films met Oscarambities komen pas op het einde van het jaar naar de bioscoop, zodat ze nog vers in het geheugen van de Academy zitten tijdens de stemming. Eens de film uit is, barst de strijd pas écht los. Volgens schattingen zouden grote studio’s gemiddeld tien miljoen dollar per film investeren, geld dat naar advertenties, pr-consultants en lunchevenementen gaat.

Aas voor de Academy

Wat natuurlijk ook helpt: een typische Oscarfilm maken, meteen een van de punten waarop de prijzenparade al jaren kritiek krijgt. De Academy heeft een onmiskenbare voorkeur voor historische liefdesperikelen, biografische drama’s en sterren die zichzelf danig transformeren onder de noemer ‘method acting’.

Films die op een opzichtige manier aan die criteria voldoen, krijgen de stempel ‘Oscar bait’ opgeplakt. In 2014 publiceerden sociologen Gabriel Rossman en Oliver Schilke een onderzoek waarbij ze data van de Internet Movie Database (IMDb) analyseerden. Bijna 3.000 films van 1985 tot 2009 werden onderzocht op factoren als genre, releasedatum en trefwoorden om uit te zoeken wat een film nu ‘Oscar bait’ maakt. Trefwoorden als ‘family tragedy’, ‘whistleblower’, ‘Pulitzer Prize source’ en ‘physical therapy’ bleken het uitzonderlijk goed te doen. Dooddoeners zijn de woorden ‘zombie’, ‘breast implant’ en ‘black independent film’.

Kwam uit de bus als dé ultieme Oscar bait: Come See the Paradise, een vergeten oorlogsfilm uit 1990 zonder Oscarnominaties. Film is geen exacte wetenschap, en gelukkig maar.

#OscarSoActueel

Het is niet de enige veelgehoorde kritiek aan het adres van de Academy. De afgelopen jaren kreeg de uitreiking steevast een politiek staartje, vaak uitgedrukt in een hashtag als #OscarSoWhite of #OscarSoMale. Maar ook dat is niet nieuw, want de awardshow draagt een lange geschiedenis van politieke statements met zich mee.

In 1973 mag Marlon Brando de prijs voor beste acteur in ontvangst nemen voor zijn rol in The Godfather. In plaats daarvan boycot hij de show door activiste en native American Sacheen Littlefeather het podium op te sturen. Zij weigert de trofee in Brando’s naam, als statement tegen de stereotiepe portrettering van Native Americans in televisie en film. Haar kritisch betoog levert zowel applaus als boegeroep op van het publiek.

Tim Robbins en Susan Sarandon vestigden in 1993 de aandacht op 266 Haïtianen die werden ondergebracht op Guantanamo Bay omdat ze aan HIV lijden, Leonardo DiCaprio kaartte de klimaatverandering aan toen hij de Oscar voor zijn rol in The Revenant in ontvangst nam.

De huidige hot topics in Tinseltown zijn bekend: het gebrek aan vrouwen en zwarten in de filmwereld en de dreiging door streaming.

Wie het lijstje genomineerden bestudeert, ziet meteen waar Hollywood over praat. Met Greta Gerwig (Lady Bird) is er voor de vijfde keer een vrouw genomineerd in de categorie Beste Regisseur, Rachel Morrison (Mudbound) is de eerste vrouw die kans maakt in de categorie Beste Cinematografie en collega Dee Rees werd dan weer als eerste zwarte vrouw genomineerd voor beste bewerkt scenario. Daarnaast zijn er nog Get Out, een film met een zwart hoofdpersonage die het racisme van de blanke bourgeoisie ontbloot, en Call Me By Your Name, een film over de herenliefde die door een Italiaan werd geregisseerd.

Vergeten we vooral Guillermo del Toro niet, een Mexicaan – ondanks de eerdere zeges van Alfonso Cuarón en Alejandro González Iñárritu niet evident in het Trump-tijdperk – die met dertien nominaties voor The Shape of Water weleens de grote filmkampioen kan worden. En dan is er nog Netflix, dat als distributeur acht nominaties in de wacht sleept.

Zo komen we bij de werkelijke kracht van de Academy Awards: meer dan een eerlijke filmverkiezing is het een graadmeter voor wat leeft in Hollywood en ver daarbuiten. Trek dus maar je hemd aan, Greta Gerwig komt op bezoek.