DE BAD BOY VAN HOLLYWOOD

ROBERT MITCHUM in OUT OF THE PAST: 'Hij maakte zo'n honderdtwintig films en veertig daarvan speelde hij in dezelfde jas.'

Hij zou dit jaar honderd zijn geworden als hij in 1997, een maand voor zijn tachtigste verjaardag, niet het loodje had gelegd. Dat Robert Mitchum het überhaupt zo lang heeft uitgezongen, mag een mirakel heten want Hollywoods ultieme bad boy heeft geleefd. Hard geleefd.

In de nacht van 30 juni op 1 juli 1997 staat Robert Mitchum op om zijn allerlaatste Pall Mall zonder filter te roken. Van zijn longen blijft op dat moment, na grofweg zeventig jaar verstokt roken, zo goed als niks meer over. Als vrienden en kennissen hem in de maanden daarvoor ongerust belden om te vragen of het waar was dat hij tegenwoordig aan een zuurstoftank hing, antwoordde hij laconiek dat hij die enkel nodig had om te ademen. Dat doet de legendarische acteur die ochtend voor het laatst. Naast zijn bed zit de vrouw die hem 57 jaar lang trouw is gebleven en drie kinderen (James, Christopher en Petrine) heeft geschonken. ‘She was it… And that was that’, zei Mitchum ooit over zijn Dorothy, maar dat weerhield hem niet van avontuurtjes met Lucille Ball, Ava Gardner, Shirley MacLaine en een rits minder bekende vrouwen die niet konden weerstaan aan zijn dierlijke aantrekkingskracht.

***

‘Kijk, ik leef een bepaald leven. En niks of niemand, geen dokter of priester zal daartussen komen. Ik ga niet stoppen met wat ik graag doe, gewoon om drie of vijf maanden, of zelfs een jaar, langer te kunnen leven.’

***

Dat sigaretten bij Mitchum hoorden als cowboyhoeden bij John Wayne werd in 2012 nog door het Film Fest Gent bewezen toen het op een publiciteitsfoto van actrice Romy Schneider een sigaret met Photoshop verwijderde terwijl het Mitchum wel lustig nicotine liet lurken op de officiële festivalaffiche. Het campagnebeeld kwam dat jaar niet toevallig uit Jacques Tourneurs film-noirklassieker Out of the Past. Geen andere film – en er waren er nochtans genoeg – zou het beeld van Mitchum dat vandaag nog steeds overleeft zo bepalen als de misdaadfilm uit 1947 waarin de 1,85 meter lange acteur een voormalige privédetective speelt die achtervolgd wordt door zijn verleden en de onvermijdelijke femme fatale. Tourneurs in contrastrijk zwart-wit gegoten detectiveverhaal is niet enkel ’the greatest cigarette movie ever made’ (dixit Amerikaans filmcriticus Roger Ebert), Out of the Past legt met een vilten deukhoed en lange regenjas ook Mitchums look voor de daaropvolgende jaren vast. Of zoals zijn biograaf Lee Server het uitdrukt: ‘Hij maakte een honderdtwintigtal films en veertig daarvan speelde hij in dezelfde jas.’

Wanneer Mitchum met Out of the Past – hij is dan dertig – aan zijn eerste echt grote hoofdrol begint, heeft hij al een vierde van zijn totale filmografie bijeengespeeld. Alleen al in zijn debuutjaar 1943 speelt hij in negentien films, voornamelijk als cowboy of soldaat. Het jaar daarop doet hij er nog eens zes bij. In 1945, met William A. Wellmans oorlogsfilm The Story of G.I. Joe en Edward Killy’s western West of the Pecos, is hij slechts twee keer te zien, omdat hij het leger in moet. Maar voordat infanteriesoldaat Mitchum het trainingskamp mag verlaten, is de oorlog al voorbij. En waarschijnlijk maar goed ook want big Bob is dan wel stevig genoeg om de nazi’s op hun donder te geven, hij is ook vrijgevochten genoeg om niemands autoriteit zomaar te aanvaarden.

***

‘Wat wil je? Mijn levensverhaal? Ik heb alles wat ik weet al aan de politie van Los Angeles verteld.’

***

Mitchums legerdienst komt er niet toevallig nadat hij van een rechter de keuze heeft gekregen tussen militaire dienst of 180 dagen cel – Mitchum had twee deputy sheriffs in elkaar geslagen. Het is niet de eerste keer dat bad boy Bob in aanraking komt met het gerecht. Na een korte schooltijd vol problemen loopt hij thuis weg om als een van de vele door de Depressie getroffen wild boys of the road Amerika te verkennen vanuit de goederenwagons van continentale treinen. Al op zijn veertiende wordt hij in Georgia opgepakt voor landloperij en tot een chain gang veroordeeld. Arrestaties – voor drugsbezit, mishandeling en overdreven snelheid – zullen een constante blijken in een carrière die daar gek genoeg nooit zwaar onder lijdt: ze bevestigen gewoon zijn on-screen imago van stoere, gezagsondermijnende hellraiser.

In ieder geval: in 1945 wordt hij bij de medische dienst van het leger ingedeeld en zo spendeert hij de laatste dagen van WO II diep in de anus van nieuwe rekruten starend, om te zien of er geen aambeien of verboden middelen Fort MacArthur worden binnengesmokkeld. En terwijl G.I. Bob zijn werk als poop chute inspector doet, wordt zijn acteerwerk als de net iets heroïscher luitenant Bill Walker in The Story of G.I. Joe almaar meer opgemerkt. Generaal Eisenhower noemt het de beste oorlogsfilm aller tijden, Mitchum krijgt een Oscarnominatie en een reporter die voor fanmagazine Photoplay aan een bioscoop gaat achterhalen waarom iedereen zo wild is van Mitchum krijgt er van hysterische tienermeisjes te horen dat Bob ‘een kwaadaardig soort sexappeal’ en ‘intens immoreel gezicht’ heeft.

***

‘Ik heb twee acteerstijlen: mét paard en zonder.’

***

Hoewel Mitchum zich enige vrouwelijke aandacht laat welgevallen, heeft hij maar weinig begrip voor de overdreven adoratie voor zijn beroep. ‘Het is een job als een ander,’ heeft hij ooit gezegd, ‘net als loodgieter of mecanicien, maar dan met meer make-up.’ Mitchum kiest filmprojecten aan de hand van het aantal vrije dagen dat de productie hem biedt en laat zich graag en vaak ontvallen dat smoelen trekken en stukjes ingestudeerde tekst debiteren nu niet bepaald kanker de wereld uit zullen helpen. Hoe moeilijk kan acteren ook zijn, als een van de grootste filmsterren een vierpotige teef is die Rin Tin Tin heet?

Hoe vaker Mitchum beweert dat acteren hem geen enkele moeite kost, des te vaker laten critici verstaan dat hij geen enkele moeite doet. Monotoon, expressieloos en lethargisch zijn maar enkele van de termen die gebruikt worden voor zijn spel. Mitchum heeft zijn antwoord klaar: ‘Ze denken dat ik mijn tekst niet ken, maar dat klopt niet. Ik ben gewoon te dronken om ‘m te zeggen.’ En hoewel hij niet vies is van een glaasje is het echte probleem natuurlijk dat destijds vrijwel niemand Mitchums ongedwongen, laconieke stijl juist weet te plaatsen. Wat moet je zeggen van iemand wiens acteren aan geen enkele acteertraditie toe te schrijven is; wiens stoere mannelijke lichamelijkheid enkel bestaat bij gratie van een bij momenten haast vrouwelijke manier van bewegen; die daadwerkelijk zo moeiteloos staat te spelen dat het haast geen spelen meer lijkt?

***

‘Charles vroeg me of ik een onvergeeflijke klootzak van een vent wilde spelen. Ik antwoordde: present!’

***

Maar spelen kan hij. In de exquise huivertrip The Night of the Hunter is Mitchum de psychopathische priester Harry Powell. En hij speelt de man die de woorden ‘love’ en ‘hate’ op zijn knokkels getatoeëerd heeft met zo veel gruwelijk genoegen en morele ambiguïteit dat regisseur Charles Laughton hem daarna steeds de beste filmacteur aller tijden is blijven noemen, iemand die de beste Lear of Macbeth van zijn tijd geweest zou zijn. En dat is niet eens zo vergezocht: films als het historische drama Ryan’s Daughter bewijzen dat Mitchum met evenveel gemak een brave schoolmeester speelde.

Net zoals Mitchums dominee in The Night of the Hunter worstelt met liefde en haat, heeft Mitchums private en publieke persona immer getwijfeld tussen braaf en stout. Tegenover de vrouwenjager staat de dichter, tegenover de keiharde drinker de operaliefhebber en tegenover de vinnige vechtersbaas de getalenteerde schaakspeler. Al die dingen hoeven elkaar niet uit te sluiten maar bevestigen wel de ongrijpbare natuur van de meest onvoorspelbare acteur uit de filmgeschiedenis. Volgens zijn assistente Reva Frederick is niemand ooit echt tot Mitchums karakter doorgedrongen.

Dat uitgerekend Steve McQueen, van wie Mitchum geen hoge pet op had, de bijnaam King of Cool zou krijgen is een historische vergissing: in een rechtvaardige wereld zou het woord ‘cool’ samen met zijn rechtmatige eigenaar Robert Mitchum begraven zijn.

ROBERT MITCHUM

Cinematek wijdt van 1/3 tot 31/5 een hele cyclus aan Mitchum. Alle info: cinematek.be

Cinema Zuid vertoont in zijn Matinees tot mei ook elke maand een Mitchum-film. Alle info: cinemazuid.be

door Sam De Wilde

‘Het klopt niet dat ik mijn tekst niet ken. Ik ben gewoon te dronken om ‘m te zeggen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content