Mondige auteurs kapen stripfestival

Het festival van Angoulême is groot geworden door de jaarlijkse aanwezigheid van honderden internationale auteurs, maar die willen steeds meer inspraak. Soms komt dat de festivalorganisatie goed uit, soms niet. Charlie Hebdo is daar een uitstekend voorbeeld van.

Als jaarlijkse hoogmis van het Franse stripgilde is Angoulême altijd al een geschikt moment geweest voor auteursprotest. Door de gebeurtenissen van de laatste maanden en de kracht van sociale media laten de auteurs dit jaar echter bijzonder duidelijk hun stem horen.

Direct na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo op 7 januari werd online een petitie gestart om de Grand Prix van het festival, een oeuvreprijs voor een nog levend stripauteur, uitzonderlijk aan Charlie Hebdo toe te kennen. Bij de ondertekenaars stonden bekende namen zoals Pascal Rabaté, Cyril Pedrosa en Etienne Davodeau. Blijkbaar was de bereidheid bij de festivaldirectie voor deze toekenning aan het blad niet aanwezig, maar er werd wel snel aangekondigd dat een nieuwe prijs aan het palmares zou worden toegevoegd: een prijs voor vrije meningsuiting. Oorspronkelijk zou die de naam Charlie Hebdo dragen, maar de overlevende redactieleden verzetten zich daartegen. Vanavond wordt de nieuwe prijs uitgereikt.

Ook zonder Charlie Hebdo viel de politieke betrokkenheid van de auteurs dit jaar op. Zo deed een open brief de ronde naar aanleiding van het sponsorcontract van het festival met de firma Sodastream. De meer dan 90 ondertekenaars nemen het niet dat hun festival een deal sluit met een Israëlisch bedrijf dat actief is op de Palestijnse Westelijke Jordaanoever. Opnieuw was de lijst met ondertekenaars lang en indrukwekkend, met onder meer Grand Prix-winnaars José Muñoz, Willem, François Schuiten, Jean-Claude Mézières, Baru en Lewis Trondheim. Ook de Vlaming Serge Baeken ondertekende de brief. Jacques Tardi verklaarde zelfs dat hij vorig jaar niet op het festival geëxposeerd zou hebben als hij toen al van de overeenkomst met Sodastream had geweten. Het festival wenst niet te reageren op de open brief.

Op andere vlakken is het festival meegaander. Zo mogen allerlei auteursverenigingen en -vakbonden morgen 30 januari het plaatselijke theater van Angoulême kapen om de eerste ‘Etats généraux de la bande dessinée’ te houden. Deze plechtige vergadering moet leiden tot een degelijke studie over de economische situatie van het stripboekenvak. Ze komt er onder impuls van Benoït Peeters, de vaste scenarist van François Schuiten voor de Duistere Steden-cylcus, en Denis Bajram, de populaire auteur van Universal World War One en Two. De bal ging aan het rollen toen de pensioenregeling van de auteurs begin 2014 werd aangepast door de regering-Hollande. Het betekende een verhoging van de jaarlijkse bijdragen die voor sommige auteurs overeenkwam met een maandloon. Tegelijk klaagden steeds meer auteurs dat ze de eindjes niet meer aan elkaar konden knopen. Enkele vrij bekende auteurs, zoals Bruno Maïorana van de reeks Garulfo, gaven aan met strips te stoppen. De Franse markt kampt dan ook al jaren met overproductie en steeds lager wordende gemiddelde verkoop. Op het festival van Saint-Malo leidde het auteursprotest nog tot een echte signeerstaking, maar het is onwaarschijnlijk dat het in Angoulême zo’n vaart loopt. Op zaterdag staat er wel nog een publiek protest op het programma. Dan gaan de auteurs door de straten van de stad betogen om hun precaire situatie aan te klagen.

Een enkele keer geeft het festival de auteurs ook inspraak om uit een impasse te raken. Tot enkele jaren geleden werd de Grand Prix steeds gekozen door de vorige winnaars ervan. Dat leverde echter te vaak nepotisme op dat niet te rijmen viel met de internationalisering van het festival. De laatste jaren mogen alle auteurs die in Frankrijk uitgegeven worden, meestemmen op basis van een longlist. Die maatregel zal er alvast mee toe leiden dat de prijs voor het eerst sinds het ontstaan van het festival drie jaar na elkaar niet naar een Fransman zal gaan. De laatste jaren wonnen de Nederlander Willem, onder andere van Charlie Hebdo (2013), en de Amerikaan Bill Watterson van Casper en Hobbes (2014). Dit jaar staat er geen Fransman op de overgebleven shortlist van drie namen (de Belg Hermann, de Japanner Katsuhiro Otomo, de Engelsman Alan Moore).

De steeds talrijkere initiatieven van auteurs om het festival te sturen, geven alvast het signaal dat ze hun commerciële waarde voor het festival ook in inspraak willen omzetten. Zo bewijzen de auteurs indirect het belang van het festival als wereldwijd uithangbord voor hun beroep.

Gert Meesters