‘De copycats van Dick Bruna hebben nooit zijn warmte kunnen evenaren’

Dick Bruna © Belga
Stavros Kelepouris
Stavros Kelepouris Journalist Knack.be

Dick Bruna, de tekenaar van de Nijntje-kinderboeken, overleed vandaag in Utrecht. Kenners omschrijven hem als een monument, ‘een late Mondriaan’, en een grafisch kunstenaar die in een adem met Kuifje-tekenaar Hergé genoemd mag worden.

‘Een illustrator van wereldfaam, die daarnaast ook nog eens heel groot was in de stripwereld,’ zo herinnert stripkenner en journalist Gert Meesters zich Dick Bruna, de tekenaar van Nijntje. Bruna, die 89-werd, leefde al enkele jaren uit de spotlights, maar was bij leven en welzijn steeds waanzinnig populair gebleven. ‘In Japan was hij bijvoorbeeld een echte wereldster. Weinig Europese tekenaars zijn zo groot geworden in Azië.’

Het grote handelsmerk van Bruna is de stijl, klinkt het. Die was verraderlijk simpel. ‘Hij was de ultieme exponent van het minimalisme: het ziet er allemaal heel eenvoudig uit, maar het is een heel uitgepuurde stijl waaraan hij toch een aantal jaar heeft gewerkt om dat zo simpel te krijgen. Dat is het grote nadeel van alle stijlen die er simpel uitzien: dat mensen er te weinig respect voor hebben. Mensen zien niet hoeveel werk erin kruipt en hoe goed dat getekend is, omdat het er zo eenvoudig uitziet.’

‘Ook zijn kleuren ademen puur minimalisme. Zijn vroege boekjes zitten al in die stijl maar gebruiken minder uitgesproken heldere kleuren. In die periode was hij nog erg aan het zoeken hoe hij zijn verhalen zo efficiënt en eenvoudig mogelijk kon overbrengen, maar gaandeweg heeft hij zijn kleurengebruik tot de essentie herleid: hij kleurde bijna enkel nog met de basiskleuren – het meest typische rood, het meest typische geel. Het is bijna een late Mondriaan: enkel de essentiële kleuren.’

Dick Bruna met de Japanse prins Akishino
Dick Bruna met de Japanse prins Akishino© Belga

‘Voor veel mensen is het misschien wel verrassend dat hij ook in de artistieke wereld een enorme indruk heeft gemaakt. Hij heeft van collega’s heel veel bewondering gekregen voor zijn geperfectioneerd minimalistische stijl. En bovendien is hij altijd zelf blijven tekenen – dat bewonder ik in hem. Bij bijvoorbeeld De Smurfen zag je dat de originele tekenaar uiteindelijk niet meer zo erg betrokken was, maar Dick Bruna is altijd heel consciëntieus met zijn tekeningen bezig gebleven – zelfs toen hij al wereldwijd bekend was en rijker dan de zee diep was. Hij bleef zijn stijl verder verfijnen.’

‘Alles moest nog artisanaal gebeuren’

‘Tijdens mijn studies op Sint-Lucas heb ik me echt in hem verdiept,’ zegt Boerke-tekenaar Pieter De Poortere, die toegeeft dat Dick Bruna een grote bron van inspiratie is geweest voor zijn eigen werk. ‘Ik heb goed gekeken naar zijn dikke lijnen en warme kleuren. Wat ik van hem geleerd heb: wat je kan weglaten, laat je ook weg. Bij Dick Bruna was dat om kinderboeken te illustreren, bij mij is dat natuurlijk iets anders – een beetje de onrespectvolle versie van Nijntje.’

Boerke
Boerke © Pieter De Poortere

‘Naast tekenaar was hij ook een erg goeie vormgever. Hij heeft altijd fantastische boekcovers gemaakt, met een esthetiek die me heel erg aansprak: een beperkt kleurenpalet, en de drang om met zo weinig mogelijk middelen emotie over te brengen. Nijntje heeft zo mogelijk nog minder gezichtsuitdrukkingen dan Boerke.’

‘Nederlanders zijn sowieso heel sterk in typografie en vormgeving. Iets terugbrengen naar de essentie is ook typisch Nederlands, en Dick Bruna heeft daarmee de typografische perfect van een kinderboek gecreëerd. Er stond geen lijntje of kleurtje te veel in.’

‘Zijn verhalen werken trouwens nog altijd, dat heb ik bij mijn eigen kinderen gemerkt. Dick Bruna is tijdloos, net zoals Hergé dat is. Hij gebruikt een universele beeldtaal, die iedereen wereldwijd kan begrijpen. Of het nu 50 jaar geleden getekend werd of nu: kinderen zijn er nog altijd even gek op. Op een bepaalde manier lijken het allemaal karakterloze wezentjes, maar dat is niet zo. Hoe simpel ze ook zijn, kinderen herkennen er altijd iets in. De sterkte van een personage, wat maakt dat iemand kan meeleven met een boek – dat is bij hem bijzonder zuiver gebracht.’

Dick Bruna en zijn Nijntje
Dick Bruna en zijn Nijntje © Belga

‘Vergeet ook niet dat er in die tijd nog geen computers bestonden. Hij moest dus knippen en plakken met grote kleurvlakken. Nijntje nu tekenen op computer is op een-twee-drie gepiept, maar toen moest het nog op de artisanale manier van werken. Tegenwoordig illustreren heel veel mensen met Illustrator, en dan kom je vanzelf bij zijn dikke lijnen uit – beter gezegd: bij de goedkope versie van Dick Bruna.’

‘Nijntje ziet er misschien mechanisch uit, maar leunt op dat vlak ook weer aan bij Hergé. Als je Hergés lijnen uitvergroot, zie je dat die niet helemaal perfect zijn en dat hij wat bibbert. Bij Dick Bruna is dat net zo: de lijnen zijn niet honderd procent zuiver, je ziet dat het handwerk is. Daardoor leven zijn lijnen, en doen ze niet doods aan zoals de concurrenten die hem hebben proberen imiteren: Musti en Hello Kitty. Zijn copycats hebben nooit de warmte kunnen evenaren die hij in zijn tekeningen kon brengen.’

‘Hele generaties kinderen zijn opgegroeid met Bruna’

Ook VTM-journalist en stripkenner Patrick van Gompel steekt zijn liefde voor Bruna’s werk niet onder stoelen of banken. Jaren geleden mocht hij hem interviewen, vertelt hij trots. ‘Dick Bruna was een zeer fijn man. De gedrevenheid in zijn tekeningen kwam er uit liefde voor kinderen. Als ik me niet vergis, heeft hij Nijntje ook ontworpen voor z’n eigen kinderen. Om zulk werk te maken moet je kinderen gewoon dolgraag zien.’

Dick Bruna
Dick Bruna© Belga

‘Zijn nalatenschap is ronduit indrukwekkend, en zijn stijl is herkenbaar uit de duizenden. Je pikt het er echt gewoon uit. Eigenlijk heeft zijn werk niet zo veel met strips te maken – hij was veeleer een geweldig grafisch kunstenaar. Dat zie je aan zijn figuren: weinig tekenaars puren hun tekeningen zo uit. Hij trok bijvoorbeeld naar de zoo om daar olifanten te gaan bekijken en te leren ze zo simpel mogelijk te tekenen. Het is een hele kunst om met een paar lijnen iets duidelijk te kunnen maken, en dat beheerste hij als geen ander.’

‘Hij had dan ook een verleden als vormgever, maar hij had zijn handen uiteindelijk zo vol met de successen van Nijntje, dat vormgeving wat naar de achtergrond verdwenen is.’

‘Uiteindelijk heeft hij wereldwijd miljoenen boeken verkocht. Hele generaties kinderen zijn opgegroeid met Dick Bruna, en er is zelfs een Nijntje-museum in Utrecht. Bruna kon bijna zonder woorden publiceren en boeken verkopen. Ouders moesten toch zelf aan hun kleuters vertellen wat er precies gebeurde. Dat was een van zijn grote troeven – ook op commercieel vlak.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content