De XII werken van Jordan Peele, de man die met horror strijdt voor de zwarte zaak

U vond de witte schoonouders van die zwarte knul in Get Out creepy? Us, de nieuwe film van Jordan Peele is dúbbel zo eng. ‘Het is net Get Out op steroïden.’ Maak kennis met de man die de nieuwe zwarte cinema als geen ander van humor en huiver voorziet.

1. Get Out

Jordan Peele werd op 21 februari 1979 in New York City geboren als zoon van een blanke moeder en een zwarte vader. Zijn gemengde afkomst zou de inspiratie vormen voor zijn debuutfilm Get Out (2017). ‘Als je bij vragenlijsten je ras moest invullen, had je de vakjes blank, Afro-Amerikaans, latino, Asian-Pacific en, helemaal onderaan, ‘overige’. Dus leerde ik al van jongs af dat ik in ‘de andere categorie’ zat. Dat was een harde les. Het is moeilijk uit te leggen hoe die ervaring haar weg gevonden heeft naar Get Out, maar het zit er zeker in.’

Even recapituleren: de debuutfilm van Peele is een horrorthriller over een zwarte jongen die voor het eerst langsgaat bij de overvriendelijke ouders van zijn witte vriendin, die niet veel goeds met hem in de zin hebben. Get Out groeide onverwacht tot een tophit uit en kaapte de Oscar voor beste originele scenario weg. Peele was op dat moment vooral bekend als komiek.

2. MADtv + Key & Peele

De moeder van Peele zingt niet maar heet toch maar mooi Lucinda Williams. Toen haar zoon zes was, verliet zijn vader het gezin. Hij zou in 1999 sterven. Lucinda voedde haar zoon dus goeddeels alleen op, en zag hoe hij op zijn twintigste de universiteit vaarwel zei om komiek te worden. In 2003 kreeg hij een kans bij MADtv, een komische reeks gebaseerd op het in de States legendarische blad MAD. Hij deed er veel imitaties van bekende mensen (van James Brown tot Ja Rule en Forest Whitaker) en leerde er Keegan-Michael Key kennen, met wie hij vanaf 2012 een show op Comedy Central had: Key & Peele.

Die laatste was hier ook wel te zien, maar Peele was tot zijn doorbraak met Get Out in Europa een relatief onbekende naam. In eigen land was hij toen al een comedyster.

3. BlacKkKlansman

Hoeft het nog gezegd dat Get Out meesurfte op de golven van de tijdgeest? Een jaar eerder hadden Solange Knowles (met A Seat at the Table) en Donald Glover (met Atlanta) duidelijke statements gemaakt over wat het anno 2016 betekende om zwart te zijn in Amerika. In januari 2017 had Donald Trump zijn intrek in het Witte Huis genomen en BlackLivesMatter bewees nog elke dag zijn noodzaak. Maar Jordan Peele surft niet alleen mee, hij maakt ook zelf golven. Samen met Moonlight (2016) van Barry Jenkins en Black Panther (2018) van Ryan Coogler heeft zijn film een nieuw tijdperk van de zwarte cinema ingeluid. Dat Get Out daarbij het sexappeal van Black Panther aan de artistieke visie en integriteit van Barry Jenkins koppelde, was ook een ander Afro-Amerikaans filmmonument niet ontgaan. Spike Lee: ‘Ik stond versteld. Zowel van de kwaliteit als van het feit dat de film zowel bij zwarte als blanke mensen aansloeg. Ook internationaal deed hij het heel goed, hoewel over films met zwarte mensen altijd het tegendeel wordt beweerd. Daar hebben Get Out en Black Panther een einde aan gemaakt.’

De bewondering is wederzijds. Kort na de release van Get Out en Trumps inauguratie – tussen de twee zat nauwelijks een maand – kreeg Peele de tot een scenario bewerkte memoires in handen van Ron Stallworth, een zwarte politieman die in de seventies in de Ku Klux Klan was geïnfiltreerd. Hij wist dat slechts één man dat ongelofelijke verhaal op de juiste manier zou vertellen: ‘Alleen Spike kan tegelijk die spanning en absurditeit in beeld brengen, op het juiste moment een portie frivoliteit inlassen, en op het eind je ook nog eens een niet mis te verstane boodschap door de strot rammen.’

BlacKkKlansman greep vorige maand naast de Oscar voor beste film. Moonlight won in 2017 wél, en Get Out ging vorig jaar met de Oscar voor beste originele scenario aan de haal. Black Panther staat dan weer in de top tien van meest succesvolle films aller tijden.

4. Monkeypaw Productions

Stuwende kracht achter BlackKkKlansman was Monkeypaw Productions, het productiehuis waarin Peele al sinds 2012 zowel eigen werk als dat van anderen onderbrengt. Dat getuigt van visie, en de nadruk op horror wijst erop dat we Peele in de komende jaren niet alleen ernstig moeten nemen als zwarte stem, maar ook als oeuvrebouwer. Drie producties om naar uit te kijken:

– Candyman (2020), een ‘ spiritual sequel’ op de cultklassieker uit 1992, waarin een door een blanke lynch mob vermoorde zwarte wraak neemt.

– Weird City (2019), een komische sciencefictionreeks met onder anderen Michael Cera en Ed O’Neill. Sinds vorige maand op YouTube Premium.

– The Hunt (2019): serie over nazi-jagers in het New York van de seventies, met Al Pacino.

5. Lorena

Monkeypaw Productions heeft vorige maand een docureeks over Lorena Bobbitt uitgebracht, de vrouw die in 1993 haar echtgenoot John Wayne Bobbitt van zijn jongeheer ontdeed – een verhaal dat zelfs in pre-internettijden de hele wereld rondging. Lijkt wat te vloeken met de stijl van het huis, tot je de premisse leest waaronder Amazon Prime Lorena aan zijn kijkers slijt: ‘Een nieuw onderzoek van de morele kwesties en menselijke tragedies die aan dit Amerikaanse schandaal ten grondslag lagen. Bedolven onder de moppen en krantenkoppen lag de mogelijkheid om het eindelijk eens ten gronde over seksueel misbruik en huishoudelijk geweld te hebben.’ Past helemaal bij het beeld dat we hebben van Peele, die zijn motto ontleend lijkt te hebben aan een oude klassieker van Spike Lee: Do the Right Thing.

6. Influencer

Eén lijst waar Peele in 2018 in opdook was 40 under 40, die jaarlijks de veertig invloedrijkste mensen van maximaal 39 jaar verzamelt. Hij stond hoger dan Rihanna en Donald Glover. Een andere was Celebs Gone Good, waarmee de Amerikaanse non-profitorganisatie DoSomething.org de vrijgevigste beroemdheden in het zonnetje zet.

Dat Peele niet lichtzinnig omspringt met de invloed die hij sinds Get Out heeft, blijkt ook uit wat hij vertelde nadat hij zijn Oscar gewonnen had: ‘Het herinnerde me eraan dat ik lang geleden gezien heb hoe Whoopi Goldberg haar Oscar voor Ghost in ontvangst nam, en hoe ze zich in haar speech rechtstreeks tot mij leek te richten. Ze zei: “Laat je door niets of niemand tegenhouden. Als je dit echt wilt, als je een droom hebt, dan kun ook jij dit bereiken.” Ik hoop dat mijn Oscar andere jonge artiesten, zwarten, vrouwen en iedereen die zich in deze business een outsider voelt, de moed geeft om zijn of haar droom te volgen.’

7. Vader

Bedenk bij het turven van Peeles strapatsen dat hij in juni 2017 ook nog eens vader is geworden, van zoon Beaumont Gino. Zijn vrouw Chelsea Peretti is bekend van Brooklyn Nine-Nine, een komische politiereeks die bij ons op Q2 wordt uitgezonden. Beaumont Gino – toegegeven: Peele heeft al betere dingen bedacht – mag van zijn vader naar Get Out kijken wanneer hij tien is.

8. Horrorpromotor

‘Ik heb het model van Rosemary’s Baby en The Stepford Wives gevolgd, waarbij een personage stap voor stap in een extreme situatie verzeild raakt en voor zichzelf probeert te rationaliseren waarom hij niet vlucht. Want zodra je je hoofdfiguur iets laat doen wat tegen zijn natuur indruist, ben je het publiek kwijt.’ Get Out gebruikte horror misschien als vehikel om iets anders te vertellen, maar Peele is het genre heel genegen. Als hij het over A Nightmare on Elm Street heeft, zie je hem als kind van een alleenstaande, werkende moeder uren voor het kleine scherm doorbrengen in het gezelschap van demonen, vampieren en zombies. En als hij in een interview met The New York Times George A. Romero’s klassieker Night of the Living Dead (1968) ontleedt als een allegorie op zwart en wit in zijn thuisland, merk je dat zijn favoriete films later een voorwerp van studie en contemplatie zijn geworden. Het genre kon zich geen betere promotor wensen.

9. Lovecraft Country

BlacKkKlansman moest de Oscar voor beste film dit jaar aan Green Book laten, een biografische film waarin de zwarte jazzpianist Don Shirley met zijn witte chauffeur in 1962 door de toen nog gesegrereerde zuidelijke staten reist. Ook een zwart verhaal, zou je denken, maar velen zien de Oscar voor Green Book als een stap achteruit. In het heel kort: niet Shirley is de ster van de film, maar de domme Italiaanse chauffeur die de snobistische pianist onderweg ook nog het een en ander over het leven bijbrengt. De film werd hier en daar al Driving Miss Daisy 2 genoemd.

Maar Jordan Peele heeft een antwoord klaar: in Lovecraft Country, dat hij mee ontwikkelde en samen met J.J. Abrams en HBO produceerde, reist een zwarte familie net als Shirley en zijn chauffeur door het Zuiden. Alleen gaat het hier niet om een ietwat sentimentele roadmovie, wel om een – noblesse oblige – ijzingwekkend horrorverhaal. Zodra de reeks op Play More komt, hoort u het hier.

10. President

In 2008 solliciteerde Peele in 2008 bij Saturday Night Live naar een postje als vaste imitator van president Obama. De rol ging naar Fred Armisen, maar Peele kreeg later alsnog zijn kans in een populaire, terugkerende sketch van Key & Peele: Obama’s Anger Translator. Hij imiteerde de ex-president zo goed, dat hij sindsdien geregeld voor hem mag inspringen bij minder leuke klusjes, zoals golfen met Trump of lunchen met Bono.

11. Us

Dat brengt ons vanzelf bij Us, de langverwachte tweede die volgens Peele niet over ras of racisme gaat, maar wel ‘over iets wat ik als een onweerlegbare waarheid ben gaan zien: wij, de mensen, zijn onze eigen ergste vijanden’. In de film gaan Gabe en Adelaide Winston – u herkent zowel Winston Duke als Lupita Nyong’o uit Black Panther – met de kinderen naar hun vakantiehuis, om te ontdekken dat in het badplaatsje waar ze logeren een familie rondloopt die er precies hetzelfde uitziet als zij.

Mischien dat u intussen meer weet, maar op het moment dat deze Knack Focus ter perse ging, werd de plot van Us nog door een veelkoppig monster uit een andere dimensie bewaakt. Het is desondanks geen geheim dat het scenario geïnspireerd werd door een aflevering van The Twilight Zone, een reeks over het bovennatuurlijke die van 1959 tot 1964 liep. Peele is een fan: ‘De verhalen werden altijd op een heel elegante manier gebracht, waardoor ze zowel beangstigend als mooi waren. The Twilight Zone ontsloot een nieuwe wereld… in je hoofd.’ Producer Jason Blum voegde daar nog aan toe wat u écht wilt weten: ‘ Us is dubbel zo eng als zijn voorganger. Het is net Get Out op steroïden.’

12. The Twilight Zone

Vergis u niet: Us mag volgens zijn maker dan een conventionele horrorfilm zijn, met een volledig zwarte familie in de hoofdrol schrijft ook Jordan Peeles tweede filmgeschiedenis – op een onopvallende maar onbevreesde manier, zoals we het van hem gewend zijn. Rest ons alleen nog te melden dat Peeles liefde voor The Twilight Zone inmiddels ook is uitgemond in een nieuwe reboot, die volgende maand in Amerika op de buis komt. Onze kop eraf als de biraciale jongen die in vragenlijsten steevast het vakje ‘overige’ moest aanvinken, niet nog jaren horror heeft klaarzitten.